Αποφρακτική Ουροπάθεια

Με τον όρο αποφρακτική ουροπάθεια, αναφερόμαστε στην παρακώλυση της φυσιολογικής ροής των παραγομένων από το νεφρό ούρων, σε οποιοδήποτε σημείο της αποχετευτικής οδού. Η παρακώλυση αυτή μπορεί να οφείλεται σε συγγενή ή επίκτητα αίτια. Μπορεί να εγκατασταθεί οξέως ή προοδευτικά. Ανεξαρτήτως του αιτίου, η στάση των ούρων προκαλεί διάταση της ουροφόρου οδού, κεντρικότερα της απόφραξης, με ουρολογικές, νεφρικές και συστηματικές επιπτώσεις. Η κρισιμότητά της απόφραξης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, κυρίως από το επίπεδο που παρατηρείται το κώλυμα, αν αφορά στον έναν ή και στους δύο νεφρούς καθώς και από τη διάρκειά της.

Αποφρακτική ουροπάθεια, υδρονέφρωση

Ποια είναι τα αίτια της αποφρακτικής ουροπάθειας;

Η αποφρακτική ουροπάθεια θεωρείται σημαντικό κλινικό σύνδρομο. Η παρακώλυση της ροής των ούρων μπορεί να αφορά οποιοδήποτε επίπεδο της ουροφόρου οδού από τους νεφρικούς κάλυκες μέχρι και την ουρήθρα. Τα αίτια της, εξαρτώνται από την ηλικία και το φύλο των ασθενών.

Στα παιδιά οι συγγενείς ανωμαλίες αποτελούν την κυρίαρχη αιτιολογία εμφάνισης της πάθησης και συνήθως αφορούν στις συγγενείς βαλβίδες της οπίσθιας ουρήθρας, στα συγγενή στενώματα της ουρήθρας, στην στένωση της πυελοουρητηρικής συμβολής, στην έκτοπη εκβολή του ουρητήρα και στην ουρητηροκήλη. Οι βαλβίδες της οπίσθιας ουρήθρας αποτελούν το συχνότερο αποφρακτικό αίτιο στα παιδιά.

Στους νέους ενηλίκους η συνηθέστερη αιτία είναι η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος.

Στις μεγαλύτερες ηλικίες, νοσήματα όπως η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, ο καρκίνος του προστάτη, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος, οι συμφύσεις, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, η οπισθοπεριτοναική ίνωση, καθώς και οι όγκοι της πυέλου και του οπισθοπεριτοναικού χώρου, θεωρούνται τα συχνότερα αίτια της νόσου.

Τα πιο συχνά αίτια αποφρακτικής ουροπάθειας στους ενήλικες είναι:

• Λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος.
• Όγκοι. Περιλαμβάνουν τόσο όγκους του ουροποιητικού όσο και όγκους παρακειμένων οργάνων.
• Συμφύσεις. Εμφανίζονται κυρίως μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στην ευρύτερη περιοχή.
• Οπισθοπεριτοναϊκή ίνωση.
• Στένωμα ουρητήρα.
• Τραυματισμός ουρητήρα.
• Χρόνια λοίμωξη.

Διάγνωση αποφρακτικής ουροπάθειας

Η διάγνωση της απόφραξης του ουροποιητικού συστήματος είναι αρκετές φορές δύσκολη. Η αποφρακτική ουροπάθεια είναι δυνατόν να εκδηλωθεί σε κάθε ηλικία. Έτσι σε κάθε ασθενή που παρουσιάζει υδρονέφρωση και οξεία η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η παρουσία αποφρακτικής ουροπάθειας πρέπει να αποκλείεται με ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις.

Η γρήγορη διάγνωση και η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση της απόφραξης έχουν ιδιαίτερα σημαντική αξία, καθώς η νεφρική βλάβη από την στάση των ούρων εξαρτάται από τη διάρκεια της.

Από την φυσική εξέταση, η ψηλάφηση ενός διογκωμένου νεφρού ή μιας διογκωμένης και επώδυνης ουροδόχου κύστης είναι ευρήματα συμβατά με απόφραξη. Η εξέταση του ορθού και η δακτυλική εκτίμηση του προστάτη είναι απαραίτητες εξετάσεις. Η γενική εξέταση των ούρων μπορεί να είναι φυσιολογική τόσο στην οξεία όσο και στην χρόνια απόφραξη του ουροποιητικού συστήματος. Ωστόσο συνήθως ανευρίσκονται τόσο ερυθρά όσο και λευκά αιμοσφαίρια στα ούρα. Καλλιέργεια ούρων πρέπει να πραγματοποιείται σε όλους τους ασθενείς με πιθανή αποφρακτική ουροπάθεια, ακόμα και αν δεν αναγνωρίζονται πυοσφαίρια στα ούρα ή αν δεν υπάρχουν άλλες ενδείξεις λοίμωξης, ενώ από τον βιοχημικό έλεγχο τόσο οι ηλεκτρολύτες όσο και οι τιμές της ουρίας και ιδιαίτερα της κρεατινίνης παρέχουν σημαντικές πληροφορίες στην εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας. Ο απεικονιστικός έλεγχος είναι ιδιαίτερα σημαντικός στη διάγνωση, στην αναγνώριση της αιτίας, στον εντοπισμό του σημείου της απόφραξης και στην αναγνώριση ενδεχόμενων επιπλοκών αυτής. Εξετάσεις εκλογής αποτελούν η απλή ακτινογραφία νεφρών-ουρητήρων-κύστης (ΝΟΚ) σε συνδυασμό με το υπερηχογράφημα, η ενδοφλέβια ουρογραφία (IVU) και η ελικοειδής (spiral) υπολογιστική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό (CT scan).

Αποφρακτική ουροπάθεια, υδρονέφρωση

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της αποφρακτικής ουροπάθειας;

Η κλινική εμφάνιση και οι επιπτώσεις της αποφρακτικής ουροπάθειας ποικίλλουν ανάλογα με το επίπεδο της απόφραξης, την ταχύτητα της εγκατάστασής της και τη βαρύτητά της. Η πάθηση είναι δυνατόν να εκδηλωθεί:

• με οξεία και απειλητική για την ζωή του ασθενούς κλινική εικόνα
• με χρόνια και σταδιακά επιδεινούμενα συμπτώματα
• ακόμα και χωρίς συμπτώματα

Ο πόνος είναι ένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα ιδίως της οξείας απόφραξης. Έχει κωλικοειδή χαρακτήρα, εντοπίζεται στην οσφύ με συχνή αντανάκλαση στην πορεία του ουρητήρα ως τα γεννητικά όργανα, ενώ συχνά συνοδεύεται από ναυτία και εμέτους.
Η προοδευτική επιβαρυντική επίδραση στη νεφρική λειτουργία αναγνωρίζεται με αύξηση των τιμών της ουρίας και της κρεατινίνης στο αίμα. Επιπλοκές της οξείας απόφραξης μπορεί να αποτελέσουν η ελάττωση της σπειραματικής διήθησης ή η δημιουργία ουρινώματος. Ωστόσο, σπάνια εμφανίζεται πλήρης νεφρική ανεπάρκεια.
Η στάση των ούρων αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη λοιμώξεων του ουροποιητικού.

Αθεράπευτες ουρολοιμώξεις επί συνυπάρχουσας απόφραξης είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε σηπτικές καταστάσεις.

Ποια η θεραπεία της αποφρακτικής ουροπάθειας;

Η βασική αρχή στην θεραπεία της αποφρακτικής ουροπάθειας είναι η αντιμετώπιση όλων εκείνων των διαταραχών που είναι απειλητικές για τη ζωή των ασθενών. Οι πλέον συνηθισμένες είναι:

• η σηψαιμία
• η οξεία σωληναριακή νέκρωση
• η οξεία και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
• οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές

Αυτές οι καταστάσεις χρήζουν άμεσης θεραπευτικής παρέμβασης.

Όλοι οι ασθενείς με αποφρακτική ουροπάθεια πρέπει να αντιμετωπίζονται στο νοσοκομείο.

Η αντιμετώπιση της αποφρακτικής ουροπάθειας περιλαμβάνει την άμεση παροχέτευση των ούρων, ιδίως στην περίπτωση της επιπλοκής με λοίμωξη ή έκπτωσης της νεφρικής λειτουργίας. Η παροχέτευση των ούρων μπορεί να γίνει, ανάλογα με το επίπεδο της απόφραξης, είτε με καθετηριασμό της ουροδόχου κύστεως, του ουρητήρα ή και με νεφροστομία.
Αν η στάση των ούρων έχει επιπλακεί με λοίμωξη, τότε είναι απαραίτητη η αντιβιοτική κάλυψη, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος σήψης. Αν τα δύο αυτά μέτρα παρθούν έγκαιρα, η έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας είναι αναστρέψιμη.
Σε δεύτερο χρόνο πραγματοποιείται αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας.

Η απόφραξη του ουροποιητικού συστήματος, αποτελεί μια συνήθη αιτία νεφρικής ανεπάρκειας, αλλά σημαντικό είναι, πως η κατάσταση αυτή είναι αναστρέψιμη με την έγκαιρη και κατάλληλη θεραπεία.

Σιγή δε. νεφρού, αποφρακτική ουροπάθεια λόγω λιθίασης (εικόνα αξονικής πυελογραφίας)

Αποφρακτική ουροπάθεια λόγω λιθίασης ουρητήρα, σιγή δε. νεφρού (εικόνα αξονικής τομογραφίας)

Στένωμα ουρητήρα (εικόνα ανιούσας πυελογραφίας)

Ενδοσκοπική αντιμετώπιση αποφρακτικής ουροπάθειας λόγω λιθίασης ουρητήρα: απώθηση του λίθου κεντρικότερα (push up) και λύση της απόφραξης