Εισαγωγή για την Ουρολιθίαση

Οι λίθοι του ουροποιητικού συστήματος εμφανίζονται σε άτομα κάθε ηλικίας και φύλου, σε κάθε φυλή και χώρα και είναι γνωστοί από τους αρχαίους χρόνους. Η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος αποτελεί την τρίτη κατά σειρά συχνότητας ουρολογική πάθηση στον άνθρωπο, μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη.

Επηρεάζει περίπου το 5-10% του γενικού πληθυσμού, ενώ στις δυτικές χώρες υπολογίζεται ότι 1 στους 8 ανθρώπους θα εμφανίσει ένα τουλάχιστον επεισόδιο λιθίασης κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Η πιθανότητα σχηματισμού νέου λίθου ένα χρόνο μετά το αρχικό επεισόδιο νεφρολιθίασης φθάνει το 10%, με το ποσοστό υποτροπής να ανέρχεται στο 30-40% για τα επόμενα 5 χρόνια και στο 50-60% στη δεκαετία.

Ο επιπολασμός της ουρολιθίασης επηρεάζεται από το φύλο και την ηλικία.

• Η νόσος προσβάλλει και τα δύο φύλα, αλλά στους άνδρες είναι 2,5 φορές συχνότερη σε σχέση με τις γυναίκες.
• Το 25% των λιθιασικών ασθενών αναφέρει θετικό οικογενειακό ιστορικό, γεγονός που δείχνει την ύπαρξη αυξημένης οικογενούς επίπτωσης στην εμφάνιση της ουρολιθίασης.
• Πιο πιθανό είναι να σχηματισθεί λίθος σε ηλικίες μεταξύ 30 και 50 ετών.
• Η επίπτωση της ουρολιθίασης παρουσιάζει γεωγραφική κατανομή και φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στις ορεινές, ερημικές και τροπικές περιοχές.
• Πολλές μελέτες έχουν δείξει την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης κολικών κατά τους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες, γεγονός που αποδίδεται στην αυξημένη θερμοκρασία και στην επακόλουθη αφυδάτωση.
• Παράγοντες που  επηρεάζουν τον σχηματισμό λίθων είναι το οικογενειακό ιστορικό ουρολιθίασης, οι διατροφικές συνήθειες, οι κλιματολογικές συνθήκες, το επάγγελμα και η ύπαρξη ανατομικών ανωμαλιών του ουροποιητικού που προκαλούν στάση των ούρων.

Για να μειωθεί σημαντικά η πιθανότητα σχηματισμού λίθων, θα πρέπει να πίνετε πολλά υγρά

Υπάρχουν διάφορα είδη λίθων που καθορίζονται με βάση τη χημική τους σύσταση.

Λίθοι ασβεστίου

Η λιθίαση ασβεστίου είναι το συνηθέστερο είδος λιθίασης στην κλινική πράξη και σχετίζεται με μεγάλο αριθμό μεταβολικών διαταραχών, με συχνότερη την υπεραβεστιουρία. Πολλές νόσοι που κληρονομούνται με επικρατές ή υπολειπόμενο αυτοσωμικό γονίδιο προκαλούν υπερασβεστιουρία, αλλά η πλειονότητα των περισσότερων περιπτώσεων σχετίζεται είτε με ιδιοπαθή υπερασβεστιουρία είτε με πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό.

Λίθοι ουρικού οξέος

Όλοι οι ασθενείς με λιθίαση ουρικού οξέος ή ουρικού αμμωνίου έχουν μεγάλες πιθανότητες για την εμφάνιση υποτροπιάζουσας λιθίασης. Αντιστοιχούν στο 10% περίπου του συνολικού αριθμού των ασθενών με νεφρολιθίαση. Οι περισσότεροι ασθενείς με λιθίαση από ουρικό οξύ εμφανίζουν κυρίως χαμηλή διαλυτότητα ουρικού οξέος στα ούρα λόγω όξινου pΗ και υπερουρικοσουρίας. Οι λίθοι ουρικού οξέος εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα σε ασθενείς με:

• διαρροϊκά σύνδρομα
• σακχαρώδη διαβήτη
• παχυσαρκία
• αυξημένο ουρικό οξύ
• μεταβολικό σύνδρομο

Το συνηθέστερο αίτιο είναι το αυξημένο ουρικό οξύ στα ούρα.

Λίθοι κυστίνης

Η λιθίαση κυστίνης εμφανίζεται σε ασθενείς με κληρονομικές διαταραχές της μεταφοράς των αμινοξέων στο νεφρό και στο λεπτό έντερο, με αποτέλεσμα την αυξημένη αποβολή λυσίνης, ορνιθίνης, κυστίνης και αργινίνης, εξαιτίας της ελαττωμένης τιμής επαναρρόφησης στο νεφρώνα. Η ελαττωμένη διαλυτότητα της κυστίνης μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό λίθων. Η κυστινουρία είναι μια διαταραχή που κληρονομείται με το αυτοσωμικό υπολειπόμενο γονίδιο. Οι λίθοι κυστίνης μπορεί να αυξηθούν πολύ σε μέγεθος και συχνά υποτροπιάζουν. Αντιμετωπίζονται δύσκολα με εξωσωματική λιθοτριψία, καθιστώντας την προληπτική αντιμετώπιση τους αναγκαία. Η νεφρική λειτουργία επηρεάζεται σε ασθενείς με κυστινουρία και συχνά είναι μειωμένη από νεαρή ηλικία, ενώ η παθολογία των νεφρώνων δείχνει διάθεση για ίνωση και απόφραξη των αθροιστικών σωληναρίων. Η διάγνωση της κυστινουρίας γίνεται από το οικογενειακό ιστορικό, την ανάλυση των λίθων ή με την μέτρηση της συγκέντρωσης κυστίνης στα ούρα.

Λίθοι στρουβίτη

Οι λίθοι στρουβίτη είναι μείγμα εναμμώνιου φωσφορικού μαγνησίου και απατίτη. Σχηματίζονται σε ούρα που είναι επιμολυσμένα με μικροργανισμούς όπως Proteus, Providencia και σπανιότερα Klebsiella, Pseudomonas και εντερόκοκκος που παράγουν ουρεάση. Το ένζυμο αυτό υδρολύει τα ούρα σε αμμωνία και CO2 αυξάνοντας το pΗ των ούρων και οδηγώντας στον σχηματισμό καρβονικών αλάτων και κατά συνέπεια σε σχηματισμό λίθων στρουβίτη, στους οποίους προσκολλώνται τα βακτήρια εντός του ουροποιητικού συστήματος. Τα αντιβιοτικά δεν επαρκούν στην εξάλειψη των μικροβίων όταν συνυπάρχει λιθίαση και για όσο διάστημα συνυπάρχει η λοίμωξη, οι λίθοι θα αυξάνονται σε μέγεθος. Για αυτόν τον λόγο η θεραπεία προϋποθέτει συνδυασμό της απομάκρυνσης του λίθου, αλλά και κατάλληλη αντιβιοτική θεραπεία. Η λιθίαση στρουβίτη συναντάται σε ασθενείς με λοιμώξεις του ουροποιητικό, ειδικότερα όταν συνδυάζεται με:

• χρόνιο καθετηριασμό της κύστης
• νευρογενή κύστη
• ύπαρξη εκτροπής των ούρων
• ύπαρξη ξένων σωμάτων εντός του ουροποιητικού

Εξαιτίας του μεγέθους τους, η αυτόματη αποβολή των λίθων στρουβίτη είναι σπάνια. Η κλινική εκδήλωση τους είναι συνήθως πόνος ή υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις με ΡΗ ούρων >7 και τους χαρακτηριστικούς κρυστάλλους στρουβίτη στα ούρα ¨δίκην φερέτρου¨.

Είδη νεφρολιθίασης