Γυναικεία Ακράτεια Ούρων

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες 3 στις 10 γυναίκες στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν κάποια μορφή ακράτειας ούρων. Μάλιστα, η ακράτεια ούρων εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες, και όχι μόνο στις μεγάλες, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα στην καθημερινή κοινωνική και επαγγελματική ζωή της γυναίκας. Η αναφορά στο πρόβλημα δημιουργεί συνήθως αμηχανία σε πολλές γυναίκες, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν να το συζητήσουν ακόμα και με τον γιατρό τους. Έτσι, βάζουν εμπόδια στη ζωή τους, περιορίζοντας ή και αποφεύγοντας συχνά δραστηριότητες που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής (όπως η διασκέδαση, η άσκηση, τα ταξίδια, η σεξουαλική δραστηριότητα κ.ά.) και οδηγούνται σε απομόνωση και πιθανόν σε καταθλιπτικά φαινόμενα.

• 1 στις 2 γυναίκες θα εμφανίσει κάποια μορφή ακράτειας ούρων στη διάρκεια της ζωής της
• Περίπου τα 2/3 των γυναικών με ακράτεια ούρων δεν έχουν συζητήσει το πρόβλημά τους με κάποιον ειδικό.
• Οι γυναίκες περιμένουν κατά μέσο όρο 6,5 χρόνια από την πρώτη φορά που θα εμφανίσουν συμπτώματα, έως ότου διαγνωστούν με προβλήματα ελέγχου της ούρησης.
• Είναι μύθος ότι η ακράτεια ούρων είναι φυσιολογική με την πρόοδο της ηλικίας και επίσης ότι δε θεραπεύεται.

Η ντροπή και η λάθος πληροφόρηση οδηγούν στη σιωπή και την παθητική αποδοχή του προβλήματος. Στις μέρες μας, η ακράτεια ούρων πρέπει να πάψει να αποτελεί θέμα 'ταμπού' για όλες τις γυναίκες. Επιλέξτε την επιστροφή σε ένα υγιή, δραστήριο και απολαυστικό τρόπο ζωής.

Με ποια μορφή εμφανίζεται η ακράτεια ούρων;

Υπάρχουν τέσσερις γνωστές μορφές ακράτειας ούρων που συνήθως παρουσιάζονται στις γυναίκες:

• Ακράτεια ούρων από προσπάθεια που απλώς εμφανίζεται όταν αυξάνεται η πίεση στην κοιλιά μας, όπως με τον βήχα, το γέλιο, το φτέρνισμα, το σήκωμα βάρους, τη σωματική άσκηση. Είναι η συχνότερη μορφή που απαντά κυρίως σε νεότερες γυναίκες.
• Ακράτεια ούρων επιτακτικού τύπου, που είναι η αιφνίδια και έντονη ανάγκη για ούρηση η οποία ακολουθείται από απώλεια ούρων.
• Μικτού τύπου, όπου συνυπάρχουν και οι δύο προηγούμενες μορφές ακράτειας.
• Ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση.

Τύποι ακράτειας ούρων

Ποια είναι τα αίτια της ακράτειας;

Συχνές αιτίες της ακράτειας ούρων είναι οι αλλαγές στην ανατομία του ουροποιητικού, στους μύες του πυελικού εδάφους ή στα νεύρα που ελέγχουν τους μύες αυτούς. Στις αλλαγές αυτές μπορούν να συμβάλλουν η κύηση και ο τοκετός, ορμονικές αλλαγές που επέρχονται κατά την εμμηνόπαυση, αλλά και η παχυσαρκία, νευρολογικές παθήσεις ή τραύματα, όπως π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας, κάκωση νωτιαίου μυελού κλπ.

• Ηλικία
• Παχυσαρκία
• Πολυτοκία
• Εμμηνόπαυση (έλλειψη οιστρογόνων)
• Χειρουργικές επεμβάσεις στην ελάσσονα πύελο
• Πρόπτωση των οργάνων της πυέλου (κυστεοκήλη, ορθοκήλη)
• Ακτινοθεραπεία
• Νευρολογικές παθήσεις (σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος του Parkinson)
• Κάπνισμα, δυσκοιλιότητα
• Φάρμακα (ηρεμιστικά, υπνωτικά, νευρολογικά, αντιυπερτασικά)

Πως γίνεται η διάγνωση της ακράτειας;

Η διάγνωση του προβλήματος θα ξεκινήσει από τη λήψη ενός πλήρους ιστορικού και μιας σωστής κλινικής εξέτασης. Στη συνέχεια θα χρειαστεί να γίνουν κάποιες εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις, ουροδυναμικός έλεγχος και ειδικές εξετάσεις για την ακράτεια ούρων. Τέλος η συμπλήρωση ενός ημερολογίου ούρησης από την ασθενή, συχνά προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες που βοηθούν στη διαγνωστική προσέγγιση του προβλήματος.

Γυναικεία Ακράτεια Ούρων, Ουροδυναμικός έλεγχος

Ποια είναι η θεραπεία της ακράτειας;

Ανάλογα με το είδος της ακράτειας επιλέγεται και η κατάλληλη θεραπεία που μπορεί να είναι είτε συντηρητική είτε χειρουργική.

Ακράτεια από προσπάθεια

• Γυμναστική των μυών του πυελικού εδάφους (ασκήσεις Kegel) και επανεκπαίδευση της κύστης
• Φαρμακευτική θεραπεία
• Χειρουργική θεραπεία

 Ακράτεια από έπειξη

• Θεραπείες συμπεριφοράς
• Φαρμακευτική θεραπεία
• Χειρουργική επέμβαση

Ακράτεια από υπερπλήρωση

• Τακτική κένωση της κύστης
• Φαρμακευτική θεραπεία
• Χειρουργική θεραπεία (ουρηθρόλυση)

Συντηρητική αντιμετώπιση ακράτειας ούρων

Στην κλινική πράξη είναι σύνηθες, οι συντηρητικές θεραπείες να δοκιμάζονται πρώτες, λόγω του μικρότερου κινδύνου επιπλοκών.

• Απλές κλινικές παρεμβάσεις
• Αλλαγές στον τρόπο ζωής
• Συμπεριφορικές και φυσικές θεραπείες
• Φαρμακευτική θεραπεία

Απλές κλινικές παρεμβάσεις

Υποκείμενη νόσος

Η ακράτεια ούρων, ειδικά στους ηλικιωμένους έχει συσχετιστεί με μεγάλη συννοσηρότητα που περιλαμβάνει:

• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
• Διαβήτη
• Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
• Νευρολογικές ασθένειες
• Γενική γνωστική δυσλειτουργία
• Διαταραχές του ύπνου, π.χ. σύνδρομο υπνικής άπνοιας
• Κατάθλιψη
• Μεταβολικό σύνδρομο

Είναι πιθανό ότι η βελτίωση της σχετιζόμενης νόσου μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων από το ουροποιητικό. Ωστόσο αυτό είναι δύσκολο να αξιολογηθεί, καθώς οι ασθενείς συχνά πάσχουν από περισσότερες της μίας νόσου.

Δυσκοιλιότητα

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της δυσκοιλιότητας και της ακράτειας ούρων. Η δυσκοιλιότητα μπορεί να βελτιωθεί με συμπεριφορικές, φυσικές και ιατρικές θεραπείες.

Η θεραπεία της δυσκοιλιότητας βελτιώνει την ακράτεια ούρων; Δύο μεγάλες μελέτες διασταυρούμενου πληθυσμού και δύο μακροχρόνιες μελέτες έδειξαν ότι η δυσκοιλιότητα είναι παράγοντας κινδύνου για LUTS. Η δυσκοιλιότητα φαίνεται να συνδέεται με την ακράτεια ούρων. Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν πως εάν θεραπεύοντας ή όχι τη δυσκοιλιότητα βελτιώνεται η ακράτεια, αν και οι δύο, δυσκοιλιότητα και ακράτεια ούρων φαίνεται να βελτιώνονται με ορισμένες συμπεριφορικές παρεμβάσεις.

Γυναικεία ακράτεια ούρων

Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Παραδείγματα τρόπου ζωής που μπορεί να σχετίζονται με ακράτεια ούρων περιλαμβάνουν:

• την παχυσαρκία
• το κάπνισμα
• το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας
• τη δίαιτα

Τροποποίηση αυτών των παραγόντων μπορεί να βελτιώσει την ακράτεια ούρων.

Μείωση πρόσληψης καφεΐνης

Πολλά ποτά περιέχουν καφεΐνη, ειδικότερα το τσάι, ο καφές και τα αναψυκτικά τύπου κόλα. Ανεπίσημα στοιχεία επιδείνωσης συμπτωμάτων του ουροποιητικού από υπερβολική δόση καφεΐνης έχουν επικεντρώσει την προσοχή στο εάν η μείωση πρόσληψης καφεΐνης μπορεί να βελτιώσει την ακράτεια ούρων. Ωστόσο μια συγχρονική έρευνα πληθυσμού δε βρήκε καμία στατιστική συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης καφεΐνης και της ακράτειας ούρων.

Σωματική άσκηση

Η φυσιολογική σωματική δραστηριότητα μπορεί να ενδυναμώσει του μύες του πυελικού εδάφους και πιθανόν να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ακράτειας ούρων, ειδικά της ακράτειας από προσπάθεια. Ωστόσο, είναι επίσης πιθανό ότι η βαριά σωματική άσκηση μπορεί να επιδεινώσει την ακράτεια ούρων.

Μπορεί η φυσική άσκηση να προκαλέσει, να βελτιώσει ή να επιδεινώσει την ακράτεια ούρων σε ενήλικες; Η συσχέτιση μεταξύ σωματικής άσκησης και ακράτειας ούρων δεν είναι ξεκάθαρη. Τέσσερις μελέτες σε διαφορετικούς πληθυσμούς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έντονη σωματική άσκηση αυξάνει τον κίνδυνο ακράτειας ούρων από προσπάθεια (SUI) κατά τις περιόδους της φυσικής δραστηριότητας. Υπάρχουν επίσης συγκλίνουσες ενδείξεις ότι οι σωματικά δραστήριες γυναίκες και οι αθλητές βιώνουν υψηλότερα επίπεδα SUI από τους πληθυσμούς ελέγχου. Από την άλλη πλευρά, η παρουσία ακράτειας ούρων μπορεί να αποτρέψει τις γυναίκες από τη σωματική άσκηση. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η εντατική άσκηση μπορεί να προδιαθέτει τους αθλητές για την ανάπτυξη SUI αργότερα στη ζωή τους. Μικρότερα ποσοστά ακράτειας έχουν παρατηρηθεί σε σειρές γυναικών που ασκούνται σε μέτριο επίπεδο, αλλά παραμένει ασαφές εάν η άσκηση μπορεί να προλάβει την εμφάνιση ακράτειας ούρων. Τρεις τυχαιοποιημένες μελέτες σε ηλικιωμένους επιβεβαίωσαν ότι η άσκηση ως συστατικό μιας πολυδιάστατης συνταγής, που περιλαμβάνει ασκήσεις πυελικού εδάφους (PFMT) και απώλεια βάρους, ήταν αποτελεσματική στη βελτίωση της ακράτειας ούρων στις γυναίκες.

Πρόσληψη υγρών

Τροποποίηση στην πρόσληψη υγρών, συγκεκριμένα η μείωση, είναι μία στρατηγική που χρησιμοποιείται συχνά από τους ασθενείς για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της ακράτειας. Οι συμβουλές για την πρόσληψη υγρών από τους επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να βασίζεται στην 24ωρη λήψη υγρών και την μέτρηση των αποβαλλόμενων ούρων. Γενικά θα πρέπει να δίνεται η συμβουλή, η πρόσληψη υγρών να είναι αρκετή, ώστε να αποφεύγεται η δίψα και πως η μικρή ή η μεγάλη αποβολή ούρων ημερησίως θα πρέπει να διερευνάται.

Παχυσαρκία και απώλεια βάρους

Όντας υπέρβαρος ή παχύσαρκος έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κινδύνου για ακράτεια ούρων σε πολλές επιδημιολογικές μελέτες. Υπάρχουν στοιχεία ότι ο επιπολασμός τόσο της ακράτεια από προσπάθεια, όσο και της ακράτεια από έπειξη αυξάνει αναλογικά με την αύξηση του δείκτη μάζας σώματος. Το ποσοστό των ασθενών που υποβάλλονται σε επέμβαση για ακράτεια και είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι είναι υψηλότερο από εκείνο του γενικού πληθυσμού.

Σε ενήλικους με ακράτεια ούρων, η απώλεια βάρους οδηγεί σε βελτίωση των συμπτωμάτων ακράτειας ή στην ποιότητα ζωής; Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία σχετίζονται με τις γυναίκες. Τρεις συστηματικές ανασκοπήσεις συν δύο μεγάλες τυχαιοποιημένες μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απώλεια βάρους ήταν ευεργετική για τη βελτίωση της ακράτειας ούρων. Πέντε επιπλέον τυχαιοποιημένες μελέτες ανέφεραν μια παρόμοια ευεργετική επίδραση στην ακράτεια μετά από χειρουργικά προγράμματα μείωσης βάρους. Δύο μεγάλες μελέτες σε γυναίκες με διαβήτη, για τις οποίες η απώλεια βάρους ήταν η κύρια παρέμβαση στον τρόπο ζωής έδειξαν ότι η ακράτεια δε βελτιώθηκε, αλλά υπήρχε μια μικρότερη μετέπειτα εμφάνιση ακράτειας μεταξύ εκείνων που έχασαν βάρος.

Κάπνισμα

Η διακοπή του καπνίσματος είναι πλέον γενικό μέτρο δημόσιας υγείας και έχει δειχθεί πως σχετίζεται με την επιτακτική ούρηση και την ακράτεια ούρων.

Συμπεριφορικές και φυσικές θεραπείες

Εκπαίδευση ουροδόχου κύστης

Η εκπαίδευση της ουροδόχου κύστης (που παλαιότερα αναφερόταν ως πειθαρχία της ουροδόχου κύστης ή επανεκπαίδευση) αποτελεί ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης του ασθενούς μαζί με ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ούρησης με σταδιακά προσαρμοζόμενα διαστήματα μεταξύ των ουρήσεων. Συγκεκριμένοι στόχοι είναι:

• να διορθωθούν λανθασμένα μοντέλα συνηθειών ούρησης
• να βελτιωθεί ο έλεγχος της επιτακτικότητας
• να παραταθούν τα διαστήματα μεταξύ των ουρήσεων
• να αυξηθεί η χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως
• να μειωθούν τα επεισόδια ακράτειας
• να ανακτήσει ο ασθενής την εμπιστοσύνη του στον έλεγχο της λειτουργίας της κύστης

Ασκήσεις ενδυνάμωσης πυελικού εδάφους (PFMT)

Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης πυελικού εδάφους χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα της πυέλου και να βελτιώσουν τη σταθερότητα της ουρήθρας. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν πως η βελτίωση της λειτουργικότητας του πυελικού εδάφους μπορεί να αποτρέψει τις συσπάσεις της κύστης σε ασθενείς με υπερλειτουργικό εξωστήρα. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη πρόληψη της ακράτειας ούρων π.χ. σε εγκυμονούσες πριν τον τοκετό, σε άνδρες που πρόκειται να υποβληθούν σε ριζική προστατεκτομή, ή ως μέρος ενός προγράμματος αποκατάστασης μετά τον τοκετό ή χειρουργείο της πυέλου. Πιο συχνά, οι ασκήσεις αυτές χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν ήδη υπάρχουσα ακράτεια ούρων, και μπορεί να ενισχυθούν με βιοανάδραση (χρησιμοποιώντας οπτικά, απτικά ή ακουστικά ερεθίσματα), επιφανειακή ηλεκτρική διέγερση ή ενδοκολπικούς κώνους.

Γυναικεία ακράτεια ούρων, Ασκήσεις ενδυνάμωσης πυελικού εδάφους (PFMT)

Φαρμακευτική θεραπεία

Αντιμουσκαρινικά φάρμακα

Τα αντιμουσκαρινικά (αντιχολινεργικά) φάρμακα είναι σήμερα οι στυλοβάτες της θεραπείας της ακράτειας ούρων επιτακτικού τύπου.

Διαφέρουν ως προς το φαρμακολογικό τους προφίλ, π.χ. ως προς τη συγγένεια με τους μουσκαρινικούς υποδοχείς και άλλους τρόπους δράσης, στις φαρμακοκινητικές του ιδιότητες π.χ. λιποδιαλυτότητα και χρόνος ημίσειας ζωής και στη μορφή τους. Τα συμπτώματα αμβλύνονται λόγω:

• ελάττωσης των ακούσιων συσπάσεων της ουροδόχου κύστης
• αύξησης της χωρητικότητας
• καθυστέρησης της πρώτης επιθυμίας για ούρηση
• μείωσης της συχνουρίας 

Ανταπόκριση στα αντιμουσκαρινικά φάρμακα παρατηρείται στο 70-75% των ασθενών. Η θεραπεία μπορεί να περιοριστεί εξ αιτίας των ανεπιθύμητων ενεργειών. Η ξηροστομία είναι η κυριότερη παρενέργεια, όμως μπορεί να εμφανιστούν δυσκοιλιότητα, θόλωση όρασης, κόπωση και γνωστική δυσλειτουργία.

Χειρουργική θεραπεία ακράτειας ούρων από προσπάθεια

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρίας (E.A.U., European Association of Urology) η τοποθέτηση ταινίας μέσης ουρήθρας σε γυναίκες με μη επιπλεγμένη ακράτεια ούρων από προσπάθεια αποτελεί την προτιμώμενη χειρουργική επέμβαση.

Τοποθέτηση ταινίας μέσης ουρήθρας σε γυναίκες με μη επιπλεγμένη ακράτεια των ούρων από προσπάθεια (mid-urethral synthetic sling insertion)

Είναι η χειρουργική επέμβαση κατά την οποία τοποθετείται συνθετική ταινία στηρικτική της ουρήθρας της ασθενούς για να παρεμποδιστεί η απώλεια ούρων κατά την προσπάθεια. Ενδείκνυται για τις γυναίκες με ακράτεια ούρων κατά την προσπάθεια μη επιπλεγμένη, δηλαδή σε αυτές που δεν έχουν κάποια νευρολογική νόσο και σε αυτές που δεν παρουσιάζουν πρόπτωση της κύστης.
Σε ακράτεια από προσπάθεια η τοποθέτηση ταινίας ακράτειας λύνει το πρόβλημα με ποσοστό επιτυχίας μεγαλύτερο από 95%. Η ταινία ανασηκώνει την ουρήθρα, της προσφέρει ένα σταθερό σημείο στήριξης, ενώ παράλληλα την βοηθά να κλείνει καλύτερα.

Η επέμβαση είναι απλή και σύντομη (περίπου 15-20 λεπτά), μπορεί να γίνει με γενική ή περιοχική αναισθησία και χρειάζεται νοσηλεία μιας ημέρας.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το θετικό αποτέλεσμα είναι άμεσο.

Τοποθέτηση ταινίας μέσης ουρήθρας σε γυναίκες με μη επιπλεγμένη ακράτεια των ούρων από προσπάθεια (mid-urethral synthetic sling insertion)