Σπερμοδιάγραμμα

Το σπερμοδιάγραμμα αποτελεί τη βασική εργαστηριακή εξέταση για τον έλεγχο της γονιμότητας του άνδρα, κατά την οποία ελέγχονται τα ποσοτικά (αριθμός σπερματοζωαρίων, όγκος σπέρματος) και ποιοτικά (μορφολογία, κινητικότητα σπερματοζωαρίων) χαρακτηριστικά του σπέρματος.

Σπερμοδιάγραμμα (ανάλυση σπέρματος)

Η συλλογή του σπέρματος γίνεται σε αποστειρωμένο δοχείο με προκλητό τρόπο (αυνανισμό), αφού έχει προηγηθεί σεξουαλική αποχή 3-5 ημερών. Το υλικό προσκομίζεται σε σύντομο χρονικό διάστημα στο εργαστήριο (αν είναι δυνατόν μέσα σε 30 λεπτά), όπου εξετάζεται, αφού υποστεί ειδική επεξεργασία και μας δίνει πληροφορίες για τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, την κινητικότητα, τη μορφολογία τους και άλλες παραμέτρους.

Η παραγωγή σπερματοζωαρίων επηρεάζεται από την γενική υγεία και ένα απλό κρυολόγημα ή ένας πυρετός μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν τη σπερματογένεση για περίπου 3 μήνες. Επίσης η λήψη φαρμάκων μπορεί να την επηρεάσει πρόσκαιρα. Άρα χρειάζονται ειδικές συνθήκες για να κάνουμε ανάλυση σπέρματος με αξιόπιστα αποτελέσματα.

Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι τουλάχιστον 2 αναλύσεις σπέρματος είναι απαραίτητες για να αποφανθούμε για ένα παθολογικό σπερμοδιάγραμμα.

Σπερμοδιάγραμμα

Από το σπερμοδιάγραμμα παίρνουμε πληροφορίες για την ρευστοποίηση, τη γλοιότητα, τον όγκο, το pH, την χροιά του σπέρματος, τον αριθμό, την κινητικότητα και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων καθώς και για την πιθανή ύπαρξη πυοσφαίριων ή και αντισπερμικών αντισωμάτων.

Εκτίμηση της συγκέντρωσης του σπέρματος

• Ασπερμία : Απουσία εκσπερμάτισης
• Αζωοσπερμία : Απουσία σπερματοζωαρίων στην εκσπερμάτιση, παρατηρείται σε βαριά βλάβη του σπερματικού επιθηλίου η σε πλήρη απόφραξη της αποχετευτικής οδού του σπέρματος.
• Ολιγοσπερμία : Συγκέντρωση σπερματοζωαρίων < 20 x 10⁶ /ml, δεν αποκλείει πιθανότητα εγκυμοσύνης.
• Σοβαρή ολιγοσπερμία : Συγκέντρωση σπερματοζωαρίων < 5 x 10⁶ /ml, χαμηλό ποσοστό γονιμοποίησης.

Εκτίμηση της κινητικότητας του σπέρματος

Θεωρείται ίσως η σημαντικότερη παράμετρος του σπέρματος. Επίσης το είδος της κίνησης επηρεάζει σημαντικά την γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος. Σπερματοζωάρια που κινούνται σε κύκλους μικρής ακτίνας δεν μπορούν να περάσουν τον μητρο-σαλπιγγικό δίαυλο παρά μόνο εκείνα με ευθεία κίνηση.

Για την πλήρη αξιολόγηση της κινητικότητας θα πρέπει να αναφέρεται:

• η ζωηρή προωθητική ικανότητα
• η νωθρή προωθητική
• η επιτόπια κίνηση
• τα ακίνητα σπερματοζωάρια

Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν σαφή όρια μεταξύ «φυσιολογικού» και «παθολογικού» σπερμοδιαγράμματος.

Έτσι, ο Διεθνής Οργανισμός Υγείας έχει οριοθετήσει κάποιες τιμές αναφοράς, οι οποίες όταν δεν πληρούνται σε ένα σπερμοδιάγραμμα, ο άντρας έχει μειωμένες πιθανότητες να πετύχει σύλληψη με τον φυσιολογικό τρόπο.

Είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ των παρακάτω:
• Ολιγοσπερμία: σπερματοζωάρια < 15 εκατομμύρια/mL
• Ασθενοσπερμία: < 32% των σπερματοζωαρίων με προοδευτική κινητικότητα
• Τερατοσπερμία: < 4% των σπερματοζωαρίων με κανονικές μορφές

Όταν στο σπερμοδιάγραμμα δεν ανευρίσκονται σπερματοζωάρια, τότε μιλάμε για αζωοσπερμία.

• Το σπερμοδιάγραμμα είναι το πρωταρχικό εργαλείο που οδηγεί στην παραπέρα διαχείριση του υπογόνιμου ζευγαριού.

• Ένα φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα δεν προδικάζει την τεκνοποίηση.

• Οι άνδρες των οποίων τα χαρακτηριστικά του σπέρματος τους είναι κάτω από τις τιμές αναφοράς δεν είναι απαραίτητα υπογόνιμοι.

Συχνότεροι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος:

• κάπνισμα
• αλκοολισμός
• στεροειδή αναβολικά
• θερμοκρασία >36°C (π.χ. πυρετός, καθιστική εργασία, παχυσαρκία)
• επαγγελματική έκθεση σε πετροχημικά (π.χ. χρώματα, βερνίκια, καύσιμα)
• μόλυνση των γεννητικών οργάνων από μικρόβια/ιούς
• τραυματισμός όρχεων
• παραπληγία
• διαβήτης
• ορμονικές διαταραχές
• ακτινοθεραπεία
• χημειοθεραπεία