Ένας άντρας με λειτουργικούς όρχεις παράγει περίπου 300 εκατομμύρια νέα σπερματοζωάρια σε καθημερινή βάση. Μία και μόνο εκσπερμάτιση μπορεί να περιέχει αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Ο χρόνος παραγωγής και ωρίμανσης των νέων σπερματοζωαρίων διαρκεί περίπου 10 εβδομάδες.
Η σπερματογένεση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία κυτταρικών διαιρέσεων και διαφοροποιήσεων που οδηγεί στο σχηματισμό των ώριμων γεννητικών κυττάρων του άνδρα (σπερματοζωάρια) από πρόδρομες μορφές (σπερματογόνια). Αρχίζει περίπου από το 13ο έτος της ηλικίας, επιτελείται καθόλη τη διάρκεια της σεξουαλικής ζωής του άνδρα και συνεχίζει και σε όλη την μετέπειτα ζωή. Λαμβάνει χώρα στο σπερματικό επιθήλιο των σπερματικών σωληναρίων. Το 90% του όγκου του όρχι αποτελείται από σπερματικά σωληνάρια και γενετικά κύτταρα σε διάφορα στάδια διαφοροποίησης. Οι όρχεις πρέπει να διατηρούνται σε θερμοκρασία χαμηλότερη του ανθρωπίνου σώματος, δηλαδή περίπου στους 35°C, προκειμένου η παραγωγή των σπερματοζωαρίων να πραγματοποιηθεί κανονικά.
Το σπέρμα
Το σπέρμα αποτελείται από δύο κύρια συστατικά:
- τα σπερματοζωάρια και
- το σπερματικό πλάσμα.
Τα σπερματοζωάρια
Τα σπερματοζωάρια είναι τα γεννητικά κύτταρα (γαμέτες) των ζωικών οργανισμών και δημιουργούνται στους όρχεις. Οι δύο κύριες λειτουργίες του σπερματοζωαρίου είναι η μεταφορά των 23 απλοειδών χρωμοσωμάτων του στο ωάριο και η ενεργοποίηση της διεργασίας ανάπτυξης του ζυγώτη. Το σπερματοζωάριο έχει ολικό μήκος 50 μm και αποτελείται από τρεις μορφολογικώς και λειτουργικώς διακριτές περιοχές:
- την κεφαλή,
- το κυρίως σώμα και
- την ουρά.
Η κεφαλή του σπερματοζωαρίου είναι ωοειδής, με μήκος περίπου 3-5 µm και πλάτος περίπου 2-3 µm. Έχει συνολικό πάχος περί τα 2 µm. Αποτελείται από το κυτταρικό πυρήνα, ο οποίος περιλαμβάνει την χρωματίνη, που με τη σειρά της είναι υπεύθυνη για τη γονιμοποίηση του ωαρίου, μαζί με το κυτταρόπλασμα και τα οποία περιβάλλονται από τη κυτταρική μεμβράνη. Στο κορυφαίο τμήμα της κεφαλής ανευρίσκεται το ακροσώμιο. Περιέχει υψηλές ποσότητες πρωτεϊνών και φωσφολιπιδίων καθώς και ένζυμα, μεταξύ των οποίων σημαντικότατο ρόλο παίζει η ακροσίνη. Διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία διείσδυσης του σπερματοζωαρίου στο ωάριο, προκειμένου να το γονιμοποιήσει.
Το σώμα του σπερματοζωαρίου αποτελείται από τον αυχένα και το μέσο τμήμα. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πολλών μιτοχονδρίων σε σπειροειδή διάταξη.
Στην ουρά του σπερματοζωαρίου, συνολικού μήκους 4-5mm ανευρίσκεται το αξόνημα, που αποτελείται από πολλαπλά ζεύγη μικροσωληναριακών δομών. Οι ίνες του αξονήματος και ειδικά αυτές που εντοπίζονται στα περιφερικά ζεύγη, φέρουν δισουλφιδικούς δεσμούς, που προσδίδουν την απαραίτητη για την προς τα εμπρός γρήγορη κίνηση – σταθερότητα. Όσον αφορά την ταχύτητα κίνησης, τα φυσιολογικά σπερματοζωάρια κινούνται 2-4mm/min.
Κινητικότητα – ωρίμανση
Μετά την παραγωγή τους στους όρχεις και συγκεκριμένα στα σπερματικά σωληνάρια, τα σπερματοζωάρια περνούν, έπειτα από μέρες, στην επιδιδυμίδα. Μέχρι το επίπεδο αυτό τα σπερματοζωάρια δεν διαθέτουν την δυνατότητα κίνησης. Ως εκ τούτου παραμένουν ακίνητα και ανίκανα να εκπληρώσουν την διαδικασία της γονιμοποίησης. Την ιδιότητα αυτή την αποκτούν κατά την διάρκεια ύπαρξής τους στην επιδιδυμίδα για 2 μέρες. Πέραν της διαδικασίας ανάπτυξης της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων, στην επιδιδυμίδα επιτελείται και η διαδικασία ωρίμανσης των σπερματοζωαρίων, με την βοήθεια της τεστοστερόνης στην κεφαλή. Παράλληλα στην ουρά λαμβάνει μέρος η τελειοποίηση της γονιμοποιητικής ιδιότητας των σπερματοζωαρίων. Πλήθος πρωτεϊνών, υδατανθράκων, αμινοξέων και ουσιών, όπως η καρνιτίνη υποστηρίζουν θρεπτικά το σπέρμα.
Στην πορεία τους στον γενετικό σωλήνα τα σπερματοζωάρια παραμένουν μέχρι και ένα μήνα στη λήκυθο και τον σπερματικό πόρο, δίχως να χάσουν την ιδιότητα της γονιμοποίησης. Κατά την εκσπερμάτιση τα ενεργά γόνιμα σπερματοζωάρια διέρχονται μέσω καλυπτικής μεμβράνης των ωαρίων και σχηματίζουν τον ανδρικό προπυρήνα. Ενεργοποιούν και καταλύουν την δημιουργία του γυναικείου προπυρήνα, ώστε μέσω της ενώσεως των δύο προπυρήνων να δημιουργηθεί τελικώς το ζυγωτό, από όπου θα προκύψει το έμβρυο.
Το σπερματικό πλάσμα
Το σπερματικό πλάσμα αποτελείται από ιχνοστοιχεία, ηλεκτρολύτες και πολλά είδη πρωτεϊνών. Πάνω από το 90% του σπερματικού πλάσματος παράγεται στις σπερματοδόχους κύστεις και στον προστάτη αδένα. Το υπόλοιπο προέρχεται από την επιδιδυμίδα και τους παραουρηθραίους και βολβοουρηθραίους αδένες.
Το σπερματικό πλάσμα διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία των σπερματοζωαρίων.
Οι πρωτεΐνες που περιέχει, πάνω από τριάντα τον αριθμό, και πιο συγκεκριμένα το ειδικό προστατικό αντιγόνο και οι καλλικρεΐνες, μαζί με τα ένζυμα, που είναι υπεύθυνα για την ενεργοποίηση του πλασμινογόνου παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση και ρύθμιση του ιξώδους του σπέρματος. Τα πλούσια αποθέματα φρουκτόζης που περιέχει υποστηρίζουν θρεπτικά τα σπερματοζωάρια στη μακρά πορεία, που έχουν να διανύσουν. Άλλες πρωτεΐνες είναι σημαντικές για την φυσιολογική μορφή και δόμηση της ουράς, καθώς και για την κίνηση και τη βιωσιμότητα των σπερματοζωαρίων. Τα ιχνοστοιχεία που περιέχουν και ειδικότερα ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, η καταλάση-δισμουτάση του υπεροξειδίου καθώς και το ασκορβικό, η αλβουμίνη και η ταυρίνη έχουν σημαντικό αντιοξειδωτικό ρόλο, συμβάλλοντας στην αποδόμηση των ελευθέρων ριζών οξυγόνου.
Όσον αφορά τα σπερματοζωάρια του σπέρματος συχνότερα ανευρίσκονται οι σπερματίδες σε διαφορετικές μορφές ωρίμανσης. Σπάνια μπορούν να ανιχνεύονται και σπερματοκύτταρα. Αρχέγονες μορφές σπερματοζωαρίων στην φάση των σπερματογόνων δεν ανευρίσκονται στο φυσιολογικό σπέρμα. Εκτός αυτού το φυσιολογικό σπέρμα περιλαμβάνει και έναν μικρό αριθμό αντιφλεγμονωδών κυττάρων, που βοηθούν στην άμυνα κατά διαφόρων μορφών φλεγμονής. Σε παθολογικές μορφές σπέρματος ανιχνεύονται, ως επί τον πλείστον σπερματοκύτταρα, ενώ ένας μεγάλος αριθμός από μακροφάγα, λεμφοκύτταρα και μονοκύτταρα (>10*6 / cm³) μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη μιας φλεγμονώδους διεργασίας στον προστάτη ή την επιδιδυμίδα.
Χρήσιμες συμβουλές για την υγεία των σπερματοζωαρίων σας…
-
Να ασκείστε συστηματικά
Η άσκηση και η απώλεια βάρους αυξάνουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων και την ποιότητά τους σε μόλις λίγες εβδομάδες.
-
Φροντίστε να έχετε μια υγιεινή διατροφή και κρατήστε το βάρος σας υπό έλεγχο
Ελαττώστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τρώτε περισσότερες φυτικές ίνες. Εμπλουτίστε το καθημερινό σας διαιτολόγιο με βιταμίνη Β12, βιταμίνη C, ξηρούς καρπούς και λυκοπένιο.
-
Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και καφεΐνης
Η κατανάλωση καφεΐνης στα αναψυκτικά και σε άλλα ποτά μπορεί να βλάψει το DNA του σπέρματος. Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, που καταστρέφουν την ποιότητα του σπέρματος.
-
Διακόψτε το κάπνισμα και τη χρήση εθιστικών ουσιών
-
Περιορίστε την έκθεσή σας σε υψηλές θερμοκρασίες (σάουνα, ζεστά μπάνια)
Η υπερβολική ζέστη μειώνει τη συγκέντρωση και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.
-
Φοράτε μπόξερ αντί για σλιπ και προσπαθήστε να μη φοράτε σφιχτά παντελόνια