Σηψαιμία – Αιμοκαλλιέργειες

Οι λοιµώξεις που συνδέονται µε την παρουσία βακτηρίων ή µυκήτων στο αίµα αποτελούν ένα από τα κύρια αίτια νοσηρότητας και θνησιµότητας. Οι αιµοκαλλιέργειες είναι από τους πλέον συχνά χρησιµοποιούµενους τρόπους διερεύνησης της αιτιολογίας της βακτηριαιµίας, της µυκηταιµίας αλλά και της σηψαιµίας. Η σηψαιµία προκύπτει όταν τα βακτήρια που ευρίσκονται στην κυκλοφορία πολλαπλασιάζονται µε ρυθµό που υπερτερεί του ρυθµού αποµάκρυνσής τους από τα φαγοκύτταρα. Αποτελεί συστηµατική φλεγµονώδη αντίδραση του οργανισμού σε κάποιο λοιµώδη παράγοντα.

Το σηπτικό σύνδρομο αποτελεί σήμερα τη βασική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας τόσο στον αναπτυγμένο όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Κάθε χρόνο καταγράφονται σχεδόν 3 εκατομμύρια περιστατικά σε Ευρώπη και Αμερική. Πρόκειται για ένα σταυροδρόμι πολλαπλών παθοφυσιολογικών μηχανισμών οι οποίοι αλληλοδιαπλέκονται, γεγονός που καθιστά το σηπτικό σύνδρομο ένα κλινικό και επιστημονικό γρίφο.

Το σηπτικό σύνδρομο (σηψαιμία) αποτελεί βασικό παράγοντα νοσηρότητας και θνητότητας και η επίπτωσή του αυξάνεται συνεχώς την τελευταία δεκαετία. Εν μέρει αυτό μπορεί να εξηγηθεί από την αυξανόμενη επίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, την παρατεταμένη παραμονή ασθενών υπό μηχανικό αερισμό στις μονάδες εντατικής θεραπείας και την αυξανόμενη επίπτωση των συμπαγών όγκων και αιμοτολογικών κακοηθειών, οι οποίες οδηγούν ένα ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό ασθενών στην ανοσοκαταστολή. Εξίσου σημαντικός λόγος είναι και η συνεχώς αυξανόμενη αντοχή στα αντιβιοτικά, παγκοσμίως. Η θνησιμότητα υπολογίζεται μεταξύ του 35 με 50%.

Είναι ένα κλινικό σύνδροµο που χαρακτηρίζεται από:

• πυρετό
• ρίγος
• διανοητική σύγχυση
• ταχυκαρδία 
• υπόταση

Τα συνήθη εργαστηριακά ευρήµατα περιλαµβάνουν τη λευκοκυττάρωση ή λευκοπενία, αυξηµένη CRP, αυξηµένη ΤΚΕ, διαταραχή των παραγόντων πήξης κ.λπ. Τα συµπτώµατα οφείλονται στις µικροβιακές τοξίνες ή και στις κυτταροκίνες που παράγονται από τα φλεγµονώδη κύτταρα.

Η ανοσοδιέγερση από τις κυτταροκίνες ακολουθείται από µια σειρά ανοσοκατασταλτικών γεγονότων. Η πολυοργανική ανεπάρκεια είναι κύριο στοιχείο της σήψης, αλλά οι παθογενετικοί µηχανισµοί που οδηγούν στον θάνατο δεν είναι ακόμη σαφείς.

Εκτιµάται ότι υπάρχουν περί τα 19 εκατοµµύρια περιπτώσεων σήψης παγκοσµίως κάθε χρόνο και ότι η σήψη προκαλεί έναν θάνατο κάθε 3-4 δευτερόλεπτα.

Τα Gram αρνητικά βακτήρια -π.χ. Escherichia coli, Klebsiella species και Proteus species– που περιέχουν ενδοτοξίνες συνδέονται κυρίως µε τη σήψη. Ωστόσο και τα Gram θετικά βακτήρια -π.χ. Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae και κοαγκουλάση-αρνητικοί staphylococci– είναι δυνατόν να προκαλέσουν σηπτικό σύνδροµο. Υψηλά ποσοστά σήψης, που συχνά οφείλονται σε πολυανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια, παρατηρούνται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) και αποτελούν την κυριότερη αιτία θανάτου στις ΜΕΘ.

Η ακριβής και η έγκαιρη ανίχνευση του αιτίου των λοιµώξεων του αίµατος δίνουν σηµαντικές πληροφορίες στους κλινικούς γιατρούς για τη διάγνωση και τη θεραπεία. Μια θετική αιµοκαλλιέργεια επιβεβαιώνει τη λοιµώδη αιτιολογία της νόσου. Επιπρόσθετα παρέχει τη δυνατότητα ελέγχου της ευαισθησίας στα αντιβιοτικά του παθογόνου παράγοντα, ώστε να χορηγηθεί η πλέον κατάλληλη θεραπεία.

Η έγκαιρη διάγνωση και η χορήγηση θεραπείας το συντοµότερο δυνατόν είναι αποφασιστικής σηµασίας, ιδίως για την επιτυχή έκβαση της σήψης. Εάν ο ασθενής λάβει την κατάλληλη αντιµικροβιακή θεραπεία στην πρώτη ώρα της διάγνωσης, το ποσοστό επιβίωσης ανέρχεται σε 80%. Το ποσοστό αυτό ελαττώνεται κατά 7,6% για κάθε ώρα που περνάει.

Η αιµοληψία για τη λήψη αιµοκαλλιεργειών γίνεται µε τα πρώτα σηµάδια ανόδου του πυρετού, µε την εµφάνιση του ρίγους και, αν είναι δυνατό, πριν από τη λήψη αντιβιοτικών. Αν παίρνει ήδη αντιβιοτικά, η αιµοκαλλιέργεια λαµβάνεται πριν από την επόµενη δόση.

Η Ελλάδα δυστυχώς συγκαταλέγεται στις ευρωπαϊκές χώρες µε τα υψηλότερα επίπεδα µικροβιακής αντοχής, κυρίως στον νοσοκοµειακό χώρο. Είναι επίσης πρώτη στη συνολική κατανάλωση αντιµικροβιακών παραγόντων. Όσον αφορά την κοινότητα, η αντοχή των κυριότερων παθογόνων σε βασικές κατηγορίες αντιβιοτικών είναι, επίσης, σηµαντική.