Μικροσκόπηση ούρων αντίθετης φάσης

Μικροσκόπηση ούρων με μικροσκόπιο αντίθετης φάσης για τη διάκριση της αιματουρίας (Phase-contrast microscopy)

Η ανίχνευση ερυθρών αιμοσφαιρίων στα ούρα αποτελεί μία από τις βασικότερες παραμέτρους της γενικής εξέτασης ούρων. Φυσιολογικά στα ούρα ανευρίσκονται 0 – 3 ερυθρά κατά οπτικό πεδίο (κ.ο.π.).

Τα ερυθροκύτταρα κατά την μικροσκόπηση του ιζήματος των ούρων εμφανίζονται ως κύτταρα χωρίς πυρήνα με σχήμα αμφίκοιλου δίσκου, μετρίως διαθλαστικά και με διάμετρο 7 μm περίπου. Όταν παρατηρηθούν από διαφορετικές γωνίες μπορεί να εμφανίζουν σχήμα κλεψύδρας ή να εμφανίζονται ως δίσκοι με ωχρό κέντρο αν παρατηρηθούν από πάνω. Ο αυξημένος αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων δηλώνει αιματουρία. Η αιματουρία μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις του ουροποιητικού, αλλά και σε εκτός του ουροποιητικού συστήματος νοσήματα.

Η μικροσκόπηση με αντίθεση φάσης του φωτός είναι ένα απαραίτητο συμπλήρωμα για την εξέταση του ιζήματος των ούρων. Ειδικά για τη μελέτη της μορφολογίας των ερυθροκυττάρων γεγονός που προσφέρει σημαντική βοήθεια στη διάκριση της αιματουρίας σε σπειραματική και μη σπειραματική. Με την εξειδικευμένη αυτή εξέταση προσδιορίζεται η προέλευση της αιματουρίας. Ανάλογα με τη μορφολογία των ερυθρών κατευθύνεται και η περαιτέρω διαγνωστική διερεύνηση.

Η τεχνική αυτή αναδεικνύει καλύτερα το περίγραμμα των κυττάρων λόγω μικρών διαφορών του δείκτη διάθλασης των συστατικών τους. Η διαφορά αυτή δεν είναι ορατή στο οπτικό πεδίο του κοινού μικροσκοπίου. Αντίθετα γίνεται ορατή αν προκληθεί τεχνητά μια μεταβολή στη φάση της στιγμιαίας δόνησης του φωτός. Απαιτούνται για αυτό ειδικοί αντικειμενικοί φακοί και ειδικός συμπυκνωτής. Αυτό επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση δισκίων στον συμπυκνωτή και τον αντικειμενικό φακό. Με τον τρόπο αυτό γίνεται ορατή η μορφολογία των ερυθροκυττάρων και διαγράφονται οι μεταβολές στην περιφέρεια τους (π.χ. οδοντωτά, ανώμαλα κ.α.).

Η αιματουρία ανάλογα με το αίτιο που την προκαλεί διακρίνεται σε:

• Σπειραματική (αίτια οι διάφοροι τύποι σπειραματονεφρίτιδων, ιδιοπαθείς, δευτεροπαθείς και οικογενείς)
• Μη σπειραματική (αίτια νεφρικές και εξωεφρικές παθήσεις)

Χαρακτηριστικά σπειραματικής αιματουρίας

Στις σπειραματικές παθήσεις τα ερυθροκύτταρα ποικίλλουν ως προς:

• το μέγεθος
• τη μορφολογία
• την περιεκτικότητα σε αιμοσφαιρίνη
• τα σπειραματικά ερυθροκύτταρα είναι μικρότερα σε μέγεθος από τα μη σπειραματικά

Από τη μεγάλη ποικιλία των δυσμόρφων ερυθροκυττάρων τα ακανθοκύτταρα (δακτυλιοειδείς μορφές με κυστικές προσεκβολές) βρέθηκαν να απαντούν αποκλειστικά σε σπειραματικές παθήσεις και να διατηρούν τη μορφολογία τους σταθερά αμετάβλητη σε διάφορες μεταβολές της ωσμωτικότητας, του pH και της συγκέντρωσης των πρωτεϊνών στα ούρα

• Τα ακανθοκύτταρα σε ποσοστό≥5% αναφέρονται ως ο πλέον ασφαλής διαγνωστικός δείκτης σπειραματικής αιματουρίας
• Η ευαισθησία αυξάνει >80% εάν εξετασθούν 3 δείγματα ούρων
• Aκανθοκύτταρα ή G1 κύτταρα ≥5% στα ούρα έχουν 100% ειδικότητα και ευαισθησία στη διάγνωση της σπειραματικής αιματουρίας

Μη σπειραματική αιματουρία

• Τα μη σπειραματικά ερυθροκύτταρα είναι ομοιόμορφα ως προς το μέγεθος και τη μορφολογία
• Συνήθως περιέχουν φυσιολογικά ποσά αιμοσφαιρίνης, αλλά μπορεί να εμφανίσουν μεταβολές
• Σε όξινα ούρα μπορεί να χάσουν μέρος της αιμοσφαιρίνης
• Η τυποποίηση της προέλευσης της αιματουρίας καθορίζει τον περαιτέρω έλεγχο του ασθενούς.

Η σπειραματική αιματουρία απαιτεί:

• ανοσολογικό έλεγχο
• βιοψία νεφρού

Η μη σπειραματική αιματουρία απαιτεί:

• απεικονιστικό έλεγχο του ουροποιητικού
• κυστεοσκόπηση