Διάγνωση Καρκίνου Προστάτη

Ο προστατικός καρκίνος δε δίνει πρώιμα συμπτώματα, γι’ αυτό είναι σημαντικό όλοι οι άνδρες άνω των 45 ετών να εξετάζονται από ουρολόγο.
Η λήψη πλήρους ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, η επιμελής κλινική εξέταση συμπεριλαμβανομένης και της δακτυλικής εξέτασης αποτελούν τα αρχικά βήματα. Με την τελευταία, ο ιατρός αντιλαμβάνεται δια της αφής, το μέγεθος, το σχήμα και τη σύσταση του προστάτη. Ιδιαίτερα ελέγχει για τυχόν παρουσία σκληρών περιοχών ή όζων, που χαρακτηρίζουν τον καρκίνο.

Η πιθανότητα να ανακαλύψεις ένα καρκίνο με την δακτυλική εξέταση μόνο, χωρίς τη βοήθεια του PSA, είναι 18% και πρέπει η μάζα του όγκου να είναι πάνω από 0,2 ml.

Μια αρνητική δακτυλική εξέταση δεν αποκλείει τον προστατικό καρκίνο, γι’αυτό θα πρέπει να ζητηθεί μια ειδική για τον προστάτη εξέταση αίματος, που λέγεται PSA.

Το PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται σχεδόν αποκλειστικά από τα επιθηλιακά κύτταρα του προστάτη. Η ανακάλυψη του έφερε επανάσταση στην πρώϊμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. Είναι ένας δείκτης όμως, ειδικός για το όργανο (προστάτης αδένας) και όχι για τον καρκίνο, μιας και μπορεί να αυξηθεί και σε άλλες περιπτώσεις όπως η καλοήθης υπερπλασία, η προστατίτιδα και διάφορες άλλες μη κακοήθεις καταστάσεις.
Αν λοιπόν η δακτυλική εξέταση ή / και το PSA είναι παθολογικά, θα χρειασθούν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις.

Η οριστική διάγνωση του προστατικού καρκίνου γίνεται μόνο με τη βιοψία του προστάτη.

Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται με βιοψία δια βελόνης, σε συνδυασμό με τη χρήση του διορθικού υπερηχογραφήματος. Στο διορθικό υπερηχογράφημα, μια μικρή κεφαλή (ηχοβολέας), μεγέθους δακτύλου, εισέρχεται στο ορθό, επιτρέποντας στον ιατρό να εξετάσει τη δομή του προστάτη αδένα και να λάβει, με τη χρήση μιας λεπτής βελόνης, μικρά κομμάτια ιστού.
Η γνωμάτευση της βιοψίας, γίνεται από τον παθολογοανατόμο, ο οποίος έχει εξειδικευτεί στην διάγνωση του καρκίνου και άλλων παθολογικών βλαβών των ιστών, δείχνει συνήθως μία από τις ακόλουθες καταστάσεις:

• Αρνητική, χωρίς δηλαδή καμία ένδειξη καρκίνου. Μερικές φορές μπορεί να δείξει στοιχεία προστατίτιδας. Τις περισσότερες όμως φορές περιγράφονται στοιχεία υπερπλασίας και ορισμένα άλλα ευρήματα που δεν έχουν σχέση με τον καρκίνο.
• Παρουσία της λεγόμενης ενδοεπιθηλιακής προστατικής νεοπλασίας (ΡΙΝ) ή άλλων προκαρκινικών βλαβών.
• Θετική, οριστική δηλαδή παρουσία καρκίνου του προστάτη. Το αποτέλεσμα της βιοψίας πρέπει να περιλαμβάνει τον τύπο του καρκίνου, καθώς και παραμέτρους που αφορούν την έκταση του (αριθμός θετικών ιστοτεμαχίων, ποσοστό ή mm καρκινώματος ανά ιστοτεμάχιο) καθώς επίσης και το Gleason Score.

Για την αρχική διάγνωση, συνήθως γίνονται 10-12 συστηματικές διορθικές ή διαπερινεϊκές βιοψίες στην περιφερική ζώνη με υπερηχογραφική καθοδήγηση.

Επαναληπτική βιοψία προστάτη ενδείκνυται επί εμμονής των ενδείξεων:

• μη φυσιολογική ΔΕΠ
• αυξημένη τιμή PSA
• ύποπτα παθολογοανατομικά ευρήματα στην αρχική βιοψία (HGPIN, ASAP)
• θετική mpMRI
• συνδυασμός των παραπάνω

Πριν την επαναληπτική βιοψία συστήνεται διενέργεια mpMRI, όταν υπάρχει εμμένουσα υποψία κακοήθειας, παρά τα αρνητικά αποτελέσματα βιοψιών.

Εφόσον έχει διαγνωσθεί καρκίνος του προστάτη απαιτούνται επιπλέον εξετάσεις για τον καθορισμό του βαθμού εξάπλωσης της νόσου.

• Αξονική τομογραφία άνω - κάτω κοιλίας
  Μπορεί να διαγνώσει διογκωμένους λεμφαδένες ή άλλες παθολογικές καταστάσεις σε διάφορα όργανα.

Καρκίνος προστάτη, αξονική τομογραφία, μεταστατική νόσος

• Σπινθηρογράφημα οστών
  Εάν υπάρχει η υποψία της επέκτασης της νόσου στα οστά (συνήθως όταν το PSA είναι μεγαλύτερο από 15 ή 20 ng/ml), τότε γίνεται το σπινθηρογράφημα οστών.

Καρκίνος προστάτη, σπινθηρογράφημα οστών, οστικές μεταστάσεις

• Πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία του προστάτη (multiparametric magnetic resonance image, mpΜRI)

Καρκίνος προστάτη, πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία προστάτη

Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία του προστάτη  αποτελεί μια σημαντική εξέταση για τη διάγνωση, σταδιοποίηση και επιλογή της καταλληλότερης θεραπείας για τον καρκίνο του προστάτη. Συνδυάζει ειδικές τεχνικές με ανατομικές εικόνες υψηλής ευκρίνειας με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της ακρίβειας στην ανίχνευση του καρκίνου. Αποτελεί σημαντικό εργαλείο στην ανάδειξη και τον χαρακτηρισμό νεοπλασματικών αλλοιώσεων, την ακριβή τοπική σταδιοποίηση της νόσου, τον σχεδιασμό θεραπείας καθώς και την ανίχνευση τοπικής υποτροπής. Επίσης είναι χρήσιμη για την καθοδήγηση διορθικής βιοψίας.

Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της mpMRI γίνεται με βάση το Prostate Imaging Reporting and Data System (PI-RADS score). Σύμφωνα με αυτό το score, οι ασθενείς με τιμές από 1-2 έχουν πολύ μικρή πιθανότητα να έχουν κλινικά σημαντικό καρκίνο του προστάτη, 4-5 οι πιθανότητες είναι αρκετά σημαντικές, με την τιμή 3 να αποτελεί μια ενδιάμεση κατάσταση.

Prostate Imaging Reporting and Data System (PI-RADS score)

Στοχευμένη βιοψία με Fusion τεχνική
Η τεχνική Fusion έρχεται να συνδέσει δυο τεχνολογίες, της πολυπαραμετρικής τομογραφίας MRI, η οποία ανιχνεύει τις ύποπτες εστίες, και εκείνη του διορθικού υπερηχογραφήματος, με το οποίο μπορεί να καθοδηγηθεί η βελόνα της βιοψίας. Σε πρόσφατες δημοσιεύσεις καταδεικνύεται ότι η χρήση της στοχευμένης βιοψίας με Fusion τεχνική βελτιώνει κατά πολύ τον ανιχνευόμενο αριθμό των καρκίνων του προστάτη που είναι κλινικά σημαντικοί και για τους οποίους θα απαιτηθεί επιθετικότερη προσέγγιση. Οι καρκίνοι οι οποίοι μπορεί να διαφύγουν από τη συγκεκριμένη τεχνική φαίνεται ότι είναι κλινικά μη σημαντικοί.