Αντιοξειδωτικά σκευάσματα και ανδρική υπογονιμότητα

Ένα ίσως από τα σημαντικότερα ερωτήματα στην καθημερινή μας κλινική πράξη είναι αν μπορούμε να βελτιώσουμε τις παραμέτρους του σπέρματος με την βοήθεια κατάλληλων συμπληρωμάτων.

Σε αυτό το ερώτημα προσπαθούν να δώσουν απάντηση οι ερευνητές στην παρούσα μελέτη (''Effect of antioxidant supplementation on sperm parameters in oligo-asthenoteratozoospermia , with and without varicocele: A double blind place controlled'').

Σύμφωνα με τους ερευνητές ένα σημαντικό ποσοστό της ανδρικής υπογονιμότητας (που προσεγγίζει σε ποσοστό το 20-30% παγκοσμίως) οφείλεται σε μείωση της ενέργειας και αύξηση των ελευθέρων ριζών λόγω μιτοχονδριακής βλάβης.

Οι ελεύθερες ρίζες επηρεάζουν σχεδόν όλα  τα χαρακτηριστικά του σπέρματος από την κινητικότητα μέχρι και την ζωή του σπερματοζωαρίου.

Η παρούσα μελέτη είναι τυχαιοποιημένη, μονοκεντρική και περιλαμβάνει 104 ασθενείς οι οποίοι χωρίστηκαν σε 2 ομάδες. Η πρώτη (52 ασθενείς) έλαβε συμπτώματα που περιελάμβανε L-carnitine, acety L-carnitine, fructose, citric acid, selenium, coenzyme Q10, Vitamin C, Vitamin B12 και zinc και η δεύτερη (52 ασθενείς) έλαβε placebo. Αυτές οι ομάδες χωρίστηκαν περαιτέρω σε 2 υποομάδες από 52 ασθενείς η κάθε μία, οι οποίες περιελάμβαναν  ασθενείς με κιρσοκήλη (βαθμού 1-3) και ασθενείς χωρίς κιρσοκήλη αντίστοιχα.

Τα αποτελέσματα μελετήθηκαν με τη διενέργεια σπερμοδιαγράμματος στην αρχή της θεραπείας και 6 μήνες μετά. Τα αποτελέσματα της μελέτης αναδεικνύουν την αξία  της χρήσης των συμπληρωμάτων αυτών στην υπογονιμότητα.

Ο μέσος αριθμός των σπερματοζωαρίων στην πρώτη ομάδα που έλαβε συμπληρώματα ήταν 49.4 σε σύγκριση με την δεύτερη που η αντίστοιχη τιμή ήταν 39.3 για τους ασθενείς με κιρσοκήλη, ενώ για τους ασθενείς χωρίς  κιρσοκήλη οι αντίστοιχες τιμές ήταν 52.3 και 47.5. Η μέση ολική κινητικότητα ήταν 38.3% έναντι 33.9 %, έναντι 35% για ασθενείς χωρίς κιρσοκήλη. Αντίστοιχες στατιστικά σημαντικές διαφορές ανευρέθηκαν και για την ταχεία  προωθητική κίνηση. Δεν παρουσιάστηκαν ανεπιθύμητες ενέργειες.

Οι συγγραφείς καταλήγουν ότι η χρήση αντιοξειδωτικών σκευασμάτων μπορεί να αποτελέσει μέρος της συνολικής αντιμετώπισης της ανδρικής υπογονιμότητας.

Αντιοξειδωτικά σκευάσματα και ανδρική υπογονιμότητα

Το οξειδωτικό stress αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες που συμβάλλουν στον κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων. Το σπέρμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στις ελεύθερες ρίζες που παράγονται στο σώμα από το άγχος, το κάπνισμα, τη μολυσμένη ατμόσφαιρα, αλλά και από τις φυσιολογικές διεργασίες των ίδιων των σπερματοζωαρίων. Το άγχος αποτελεί το πιο συχνό αίτιο μειωμένης γονιμότητας στους άνδρες καθώς προκαλεί υπερέκκριση ελεύθερων ριζών που προκαλούν βλάβες στο σπέρμα. Η υπερβολική λήψη καφεΐνης και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ έχουν παρόμοια αποτελέσματα. Το οξειδωτικό stress εμφανίζεται στο σπέρμα όταν παράγονται ελεύθερες ρίζες οξυγόνου (ΕΡΟ) σε υψηλότερες συγκεντρώσεις από τις αντιοξειδωτικές ικανότητες του σπερματικού πλάσματος.

Τα συνήθη αντιοξειδωτικά σκευάσματα που κυκλοφορούν σήμερα στο εμπόριο περιέχουν κάποιες από τις παρακάτω δραστικές ουσίες:

Καρνιτίνη

Η καρνιτίνη υπάρχει σε υψηλές συγκεντρώσεις στο υγρό των επιδιδυμίδων. Παίζει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό των σπερματοζωαρίων δρώντας ως ενεργό υπόστρωμα, παρέχοντας μακριές αλύσους λιπαρών οξέων για παραγωγή ενέργειας από τα μιτοχόνδρια μέσω β-οξείδωσης. Έχει επίσης αντιοξειδωτική δράση. Βοηθάει έτσι στην βελτίωση της κινητικότητας και της ποσότητας του σπέρματος.

Αργινίνη

Η αργινίνη είναι πρόδρομος δύο ουσιών που εντοπίζονται στο σπέρμα και ονομάζονται σπερμιδίνη και σπερμίνη, ουσίες απαραίτητες για την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Βρίσκεται σε υψηλές συγκεντρώσεις στην κεφαλή των σπερματοζωαρίων. Το αμινοξύ αυτό αποτελεί το 80% του σπερματικού υγρού. Η αργινίνη είναι το πρόδρομο συστατικό που χρησιμοποιείται ως βάση για τον σχηματισμό μονοξειδίου του αζώτου. Μετατρέπεται σε κιτρουλίνη μέσω της συνθετάσης του μονοξειδίου του αζώτου απελευθερώνοντας ταυτόχρονο ΝΟ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διαστολή των αιμοφόρων αγγείων και άρα και την καλύτερη αιμάτωση όρχεων και πέους. Συνεπώς βελτιώνει την ποσότητα και κινητικότητα σπέρματος. Τρόφιμα πλούσια σε αργινίνη είναι ο βασιλικός πολτός η σοκολάτα, τα καρύδια, το κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Βιταμίνη Ε

Η λιποδιαλυτή βιταμίνη Ε ως συστατικό της ανθρώπινης κυτταρικής μεμβράνης δρα ως ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό προστατεύοντας την δομή των κυτταρικών μεμβρανών και το περιεχόμενο των σπερματοζωαρίων. Η βιταμίνη Ε μειώνει την υπεροξείδωση των λιπιδίων, συμμετέχοντας στη διατήρηση της ελαστικότητας των κυτταρικών τοιχωμάτων των σπερματοζωαρίων, βελτιώνοντας σημαντικά τη κινητικότητα και αυξάνοντας επίσης την βιωσιμότητα του σπερματοζωαρίου και την ικανότητα να ενωθεί με το ωάριο.

Φολικό οξύ

Το φολικό οξύ έχει ζωτική σημασία για την ανάπτυξη των κυττάρων και την σύνθεση και επιδιόρθωση του DNA, προστατεύοντας τους άνδρες από την παραγωγή μη φυσιολογικών σπερματοζωαρίων. Επιπλέον, υπάρχουν στοιχεία και μελέτες ότι το φολικό οξύ μπορεί να αντισταθμίσει τις ανεπιθύμητες επιδράσεις του υποθυρεοειδισμού και των θυρεοστατικών ουσιών στον ιστό των όρχεων.

Ψευδάργυρος

Ο ψευδάργυρος είναι ένα μέταλλο με αντιοξειδωτικές δράσεις, εμπλέκεται στη μεταγραφή του DNA, στη σύνθεση των πρωτεϊνών, στην ωρίμανση του σπέρματος. Θεωρείται ότι επεκτείνει την λειτουργική διάρκεια ζωής των σπερματοζωαρίων. Ακόμα βοηθά στη διατήρηση της δομής της χρωματίνης των σπερματοζωαρίων ενώ παρουσιάζει και αντιμικροβιακή δράση. Έτσι βελτιώνει την κινητικότητα και την ποιότητα των σπερματοζωαρίων. Χαμηλά επίπεδα ψευδαργύρου στο σπερματικό υγρό έχουν συσχετιστεί με μειωμένη δυνατότητα γονιμοποίησης. Οι άνδρες χάνουν περίπου 9% της καθημερινής προσλαμβανόμενης ποσότητας ψευδαργύρου με κάθε εκσπερμάτιση, όποτε η ανάκτηση της συγκέντρωσης στον οργανισμό τους θεωρείται αναγκαία.

Σελήνιο

Το σελήνιο είναι ένα ιχνοστοιχείο απαραίτητο για την παραγωγή της γλουταθειόνης, ενός σημαντικότατου ενζύμου που βρίσκεται σε κάθε κύτταρο του σώματος μας. Είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, που προστατεύει την ακεραιότητα του DNA των σπερματοζωαρίων, μειώνοντας τον αριθμό των σπερματοζωαρίων με γενετικές βλάβες. Επίσης δρα θετικά στην παραγωγή τεστοστερόνης προστατεύοντας τα κύτταρα Leydig από οξειδωτικό στρες, παίζοντας ενεργό ρόλο τόσο στην παραγωγή του σπέρματος όσο και στην ερωτική επιθυμία.

Γλουταθειόνη

Η γλουταθειόνη είναι ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό και επιπλέον παίζει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση πρωτεϊνών και του DNA. Χαμηλά επίπεδα γλουταθειόνης σχετίζονται με μη φυσιολογική κινητικότητα και μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Βοηθάει αισθητά στην βελτίωση της κινητικότητας και της ποσότητας του σπέρματος.

Συνένζυμο Q10

Το συνένζυμο Q10, παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή τριφωσφορικής αδενοσίνης (ΑΤΡ), στα μιτοχόνδρια του σώματος της ουράς των σπερματοζωαρίων. Έτσι η ενέργεια για την κίνηση τους και για όλες τις υπόλοιπες διεργασίες τους εξαρτάται από την διαθεσιμότητα του CoQ10. Επιπλέον εμποδίζει την υπεροξείδωση των λιπιδίων στις μεμβράνες των σπερματοζωαρίων. Συνεπώς βελτιώνει το ποσοστό γονιμότητας και ποσότητας σπέρματος. Αυξάνει επίσης την κινητικότητα του σπέρματος.