Μηχανισμός εγκράτειας ούρων

Μηχανισμός εγκράτειας ούρων

Ως εγκράτεια θεωρείται η ικανότητα συγκράτησης των ούρων μέσα στην ουροδόχο κύστη μεταξύ επεισοδίων εθελοντικής ούρησης. Ο μηχανισμός της εγκράτειας ούρων είναι μια πολύπλοκη, δυναμική διαδικασία που εξαρτάται από:

• τη σύγκλειση της ουρήθρας
• το λειτουργικό μήκος της ουρήθρας
• την ανατομική θέση του αυχένα της κύστης και της ουρήθρας
• την μεταβίβαση της ενδοκοιλιακής πίεσης στην ουρήθρα

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η παρουσία σταθερής ουροδόχου κύστης. Σύμφωνα με τα παραπάνω, πρέπει να υπάρχει θετική πίεση σύγκλεισης στην ουρήθρα, ώστε πάντα η ενδοουρηθρική πίεση να υπερβαίνει την ενδοκοιλιακή πίεση, εκτός από την στιγμή της ούρησης.

Η ακράτεια ούρων (ΑΟ) ορίζεται ως «η αναφορά οποιασδήποτε απώλειας ούρων». Είναι ένα σύμπτωμα του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος (ΚΟΣ), συγκεκριμένα της αποθήκευσης των ούρων. Δεν είναι απειλητική για τη ζωή, αλλά μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη σωματική, ψυχολογική και κοινωνική υγεία των ατόμων που τη βιώνουν.

Για την καλύτερη κατανόηση και αντιμετώπιση της ΑΟ είναι θεμελιώδης η γνώση του φυσιολογικού μηχανισμού µε τον οποίο εξασφαλίζεται η εγκράτεια ούρων. Οι κυριότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στην εγκράτεια είναι οι εξής:

• διατασιμότητα της κύστης

• επαρκής ουρηθρικός σφιγκτηριακός μηχανισμός

• επαρκής στήριξη της ουρήθρας από το πυελικό έδαφος

• υδατοστεγής σύγκλειση του βλεννογόνου της ουρήθρας

Η διατασιμότητα της κύστης, δηλαδή η ικανότητά της να αποθηκεύει αυξηµένους όγκους ούρων χωρίς κάποια σημαντική αύξηση στην πίεση. Περιγράφεται ως ο λόγος μεταβολής του όγκου της κύστης προς την αύξηση της πίεσης του εξωστήρα. Εκφράζεται σε ml/cm H2O. Η διατασιμότητα της κύστης οφείλεται αφενός στην αναστολή των συσπάσεων του εξωστήρα από τις ανασταλτικές νευρικές οδούς και αφετέρου στην ανατομική ακεραιότητα και τη δυνατότητα των λείων μυϊκών ινών του εξωστήρα να διατείνονται. Διαταραχές των παραπάνω παραγόντων, όπως:

• η υπερλειτουργία του εξωστήρα
• η υπετροφία των μυών της κύστης
• οι αλλαγές στην ποιότητα και πυκνότητα του κολλαγόνου

μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη διατασιμότητα της ουροδόχου κύστης.

Ο επαρκής ουρηθρικός σφιγκτηριακός μηχανισμός, δηλαδή η επαρκής λειτουργία του ραβδοσφιγκτήρα ή γραµµωτού σφιγκτήρα της ουρήθρας. O  γραμμωτός σφιγκτήρας  καταλαμβάνει κυρίως το μέσο τμήμα της ουρήθρας. Είναι υπεύθυνος για το μεγαλύτερο μέρος του τόνου της ουρήθρας κατά την ηρεμία. Η ανεπάρκειά του μεταφράζεται σε αδυναμία του να συσπασθεί επαρκώς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην παράγεται η απαραίτητη πίεση ουρηθρικής σύγκλεισης, η ενδοκυστική πίεση να είναι μεγαλύτερη της ενδοουρηθρικής και να εμφανίζεται απώλεια ούρων. Η δυσλειτουργία του ουρηθρικού σφιγκτήρα μπορεί να οφείλεται σε βλάβη της αγγείωσης ή της νεύρωσής του εξαιτίας προηγηθέντων χειρουργείων στην περιοχή, ακτινοβολίας του πυελικού εδάφους, ή νευρολογικών βλαβών όπως μηνιγγοµυελοκήλη.

Η επαρκής στήριξη της ουρήθρας από το πυελικό έδαφος, η οποία εξασφαλίζεται από:

1. την εκούσια ή αντανακλαστική σύσπαση του ανελκτήρα μυ (που προκαλεί ανύψωση του εγγύς τμήματος της ουρήθρας και του αυχένα της ουροδόχου κύστης, αύξηση της τάσης των συνδέσμων του πυελικού εδάφους και ανύψωση του σώματος του περινέου)
2. την ενδοπυελική περιτονία, τα τενόντια τόξα της πυέλου και τους συνδέσμους (που παρέχουν παθητική υποστήριξη στην ουρήθρα και τον αυχένα της ουροδόχου κύστης) και
3. τον ουρηθρο-κολπικό σφιγκτήρα και τον συµπιεστή µυ της ουρήθρας (που βρίσκονται στο περιφερικό τµήµα του γραµµωτού σφιγκτήρα της ουρήθρας και βοηθούν στην ουρηθρική σύγκλειση σε περιπτώσεις αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης)

Οποιαδήποτε βλάβη µπορεί να επηρεάσει την ανατομική ακεραιότητα ή τη λειτουργικότητα των νεύρων, των συνδετικών δομών και των µυών του πυελικού εδάφους, θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπαρκή υποστήριξη του εγγύς τμήματος της ουρήθρας και του αυχένα της ουροδόχου κύστης και κατά συνέπεια υπερκινητικότητα της ουρήθρας και απώλεια ούρων.

Η υδατοστεγής σύγκλειση του βλεννογόνου της ουρήθρας, η οποία εξασφαλίζεται από:

• την ευκαμψία του ουροθηλίου
• την αγγείωση του υποβλεννογόνιου χιτώνα της ουρήθρας
• την ελαστικότητα του αυχένα της κύστης

Διαταραχές των παραπάνω παραγόντων εξαιτίας προηγηθείσας χειρουργικής επέμβασης, ακτινοβολίας ή υποοιστρογοναιµίας, μπορεί να απαιτήσει σημαντικά μεγαλύτερη προσπάθεια από τον σφιγκτηριακό μηχανισμό, ώστε να εξασφαλιστεί η σύγκλειση της ουρήθρας και να αποφευχθεί η απώλεια ούρων.

Χωρίς να είναι απόλυτα γνωστός ο ακριβής μηχανισμός µε τον οποίο επιτυγχάνεται η εγκράτεια ούρων, είναι σαφές ότι οι τέσσερις βασικοί παράγοντες που συμμετέχουν, αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους, μπορούν να αντισταθμίσουν πιθανή διαταραχή ή ανεπάρκεια κάποιου από αυτούς µε αποτέλεσμα να εξασφαλίζουν την εγκράτεια.