Η τεστοστερόνη είναι μια στεροειδής ορμόνη που ανήκει στην ομάδα των ανδρογόνων. Είναι η κύρια αρσενική ορμόνη του φύλου.
Οι ορμόνες του φύλου είναι µία κατηγορία στεροειδών ορμονών οι οποίες εκκρίνονται από τους ενδοκρινείς αδένες και οι οποίες έχουν κυρίαρχο ρόλο στην αναπαραγωγική διαδικασία του είδους. Αυτές είναι:
- Ανδρογόνα
- Οιστρογόνα
- Προγεστερόνη
Οι στεροειδείς ορμόνες εκκρίνονται από τις ωοθήκες, τους όρχεις, το φλοιό των επινεφριδίων και τον πλακούντα. Πηγή όλων των στεροειδών είναι η χοληστερόλη, η οποία παράγεται από το οξικό οξύ τόσο στο ήπαρ, όσο και στα διάφορα όργανα τα οποία παράγουν στεροειδή, µε εξαίρεση τον πλακούντα, που τη λαµβάνει από την κυκλοφορία.
Η τεστοστερόνη είναι η κύρια ορμόνη του άνδρα. Παράγεται από τους όρχεις και είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη των πρωτογενών και δευτερογενών χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου. Εκκρίνεται από τα κύτταρα Leydig του όρχι, έπειτα από διέγερση των γοναδοτροπινών ορμονών LH και FSH, υπό την επίδραση της GnRH.
Στο αίμα κυκλοφορεί συνδεδεμένη µε μια β-σφαιρίνη, την δεσμευτική της τεστοστερόνης σφαιρίνη (Testosterone Binding Globulin-TBG) ή την δεσμευτική της ορμόνης του φύλου σφαιρίνη (Sex Hormone Binding Globulin-SHBG), όπως επίσης µε λευκωµατίνες και µε την τρανσκορτίνη. Το μέγιστο της έκκρισής της εμφανίζεται στην ηλικία των 25-30 ετών.
Παρουσιάζει ημερήσιο ρυθμό έκκρισης που οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα τις πρωινές ώρες και χαμηλότερα επίπεδα το βράδυ και για το λόγο αυτό ζητείται πάντα πρωινό δείγμα για τη μέτρησή της. Επίσης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η φθίνουσα πορεία των επιπέδων της με την πρόοδο της ηλικίας και η μείωση των επιπέδων της κατά τη διάρκεια χρόνιων νοσημάτων και stress.
Είναι υπεύθυνη για την αρρενοποίηση και τη σπερματογένεση του οργανισμού. Είναι όμως και μια από τις ισχυρότερες αναβολικές ουσίες που επιδρά και σε διάφορα όργανα και ιστούς:
- Γεννητικό σύστημα: Η τεστοστερόνη κατά την εμβρυϊκή περίοδο διαφοροποιεί τους γεννητικούς πόρους. Στην περίοδο της ήβης προκαλεί την αρρενοποίηση και την ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτήρων του φύλου. Κατά την ενήλικο ζωή, είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του προστάτη, των σπερματοδόχων κύστεων, των επιδιδυμίδων και τη φυσιολογική σπερµατογένεση.
- Ερειστικό σύστημα: Προκαλεί σύγκλειση του συζευκτικού χόνδρου των οστών και αναστολή της κατά μήκος αύξησής τους.
- Αναπνευστικό σύστημα: Προκαλεί αύξηση του μεγέθους του λάρυγγα και μείωση της οξύτητας της φωνής.
- ∆έρμα: Προκαλεί αύξηση της χρωστικής και του πάχους του δέρματος και επίταση της έκκρισης των σμηγματογόνων αδένων µε αποτέλεσμα την εμφάνιση της εφηβικής ακμής. Χαρακτηριστικά, επηρεάζεται η εξέλιξη της τριχοφυΐας.
- Μεταβολισμός: Αυξάνει τη σύνθεση των πρωτεϊνών, αναστέλλει τη διάσπαση των αμινοξέων οπότε συντελεί στην παρουσία θετικού ισοζυγίου αζώτου. Προκαλεί αύξηση της σύνθεσης της ερυθροποιητίνης και της μυϊκής μάζας.
- Νεφροί: ∆διεγείρει την παραγωγή ερυθροποιητίνης.
- Ήπαρ: Αυξάνει τη σύνθεση των παραγόντων πήξης, των επιπέδων LDL-χοληστερόλης, ελαττώνει τα επίπεδα των HDL-χοληστερόλης
Σε περιπτώσεις πρωτοπαθούς ή δευτεροπαθούς υπογοναδισμού ή στη διερεύνηση της ανδρικής υπογονιμότητας, η μέτρηση των επιπέδων της τεστοστερόνης είναι ουσιώδης.
Οι περισσότεροι άνδρες με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης είναι υπογόνιμοι.
Στον πρωτοπαθή υπογοναδισμό η διαταραχή εντοπίζεται στον όρχι, ενώ στον δευτεροπαθή υπογοναδισμό στο επίπεδο του υποθαλάμου ή της υπόφυσης με αποτέλεσμα μειωμένες γοναδοτροπίνες και δευτεροπαθώς διαταραχή της ορχικής λειτουργίας.
