Οι δύο όρχεις αποτελούν τα κυριότερα όργανα της αναπαραγωγής στον άνδρα. Παράγουν τα σπερματοζωάρια και την τεστοστερόνη, που είναι η σημαντικότερη ανδρική ορμόνη.
Βρίσκονται μέσα στο όσχεο και αποτελούνται από τον ινώδη χιτώνα, τα σπερματικά σωληνάρια και τα διάμεσα κύτταρα του Leydig που παράγουν ανδρογόνα, κυρίως τεστοστερόνη.
Η λειτουργία των όρχεων ρυθμίζεται από την υπόφυση και τον υποθάλαμο και υποβοηθείται από τους επικουρικούς γεννητικούς αδένες. Οι αδένες αυτοί είναι ο προστάτης, οι σπερματοδόχοι κύστεις, οι βολβοουρηθραίοι και οι ουρηθραίοι αδένες. Τα σπερματοζωάρια μετά την παραγωγή τους ακολουθούν την αποχετευτική οδό του σπέρματος, η οποία αποτελείται από τις επιδιδυμίδες, τους σπερματικούς πόρους, τις σπερματικές ληκύθους, τους εκσπερματικούς πόρους και την ουρήθρα.
Όρχεις: τα κυριότερα όργανα της αναπαραγωγής στον άνδρα
Ανατομία του όρχι
Ο κάθε όρχις έχει μήκος 4-5 cm, βάρος 10-15gr και σχήμα ελλειπτικό. Ανατομικά εμφανίζει δύο χείλη (πρόσθιο και οπίσθιο), δύο άκρα (άνω και κάτω), δύο επιφάνειες (έσω και έξω). Το πρόσθιο χείλος είναι ελεύθερο, ενώ στο οπίσθιο χείλος κατέρχεται το σώµα και η ουρά της επιδιδυμίδας. Ο άνω πόλος εμφανίζει μικρή κυστοειδή απόφυση, την υδατίδα κύστη του Morgagni και βρίσκεται η κεφαλή της επιδιδυμίδας. Ο κάτω πόλος συµφύεται µε τον πυθμένα του οσχέου µε τον οσχεϊκό σύνδεσμο ή οίακα του όρχεος.
Όρχις
Οι όρχεις περιβάλλονται από πολλούς χιτώνες, οι οποίοι είναι από έξω προς τα μέσα οι εξής:
- το όσχεο,
- ο δαρτός,
- η κρεμαστήρια περιτονία,
- ο έξω κρεμαστήρας μυς,
- ο κοινός ελυτροειδής χιτώνας και
- ο ιδίως ελυτροειδής χιτώνας.
Η αιμάτωση του όρχι γίνεται από την έσω σπερματική αρτηρία, που εκφύεται από την αορτή και καταλήγει στον όρχι µέσω του σπερματικού τόνου. Η φλεβική απαγωγή γίνεται µέσω των σπερματικών φλεβών. Η δεξιά σπερματική φλέβα καταλήγει στην κάτω κοίλη φλέβα, ενώ η αριστερή σπερματική στην αριστερή νεφρική φλέβα.
Φυσιολογία του όρχι
Η ανάπτυξη των δευτερογενών ανδρικών χαρακτηριστικών σχετίζεται άμεσα µε τη λειτουργία των όρχεων. Ο άξονας υποθάλαμος-υπόφυση-όρχεις μαζί µε τον φλοιό των επινεφριδίων αποτελούν το ορμονικό γεννητικό σύστημα του άνδρα. Ο υποθάλαμος δέχεται ερεθίσματα από το περιβάλλον, το κεντρικό νευρικό σύστημα και από τους όρχεις και εκκρίνει κατά ώσεις την εκλυτική των γονατροπινών ορμόνη (gonadotrophin releasing hormone, GnRH). Η GnRH μεταφέρεται στον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης και διεγείρει την έκκριση της θυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH) και της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH). Η FSH δρα στα κύτταρα Sertoli και προάγεται η σύνθεση και έκκριση ειδικών πρωτεϊνών που συνδέονται µε τα ανδρογόνα και τα μεταφέρουν στα όργανα-στόχους. Η LH δρα πάνω στα κύτταρα Leydig (διάμεση ουσία όρχεος) και ενεργοποιεί τη σύνθεση στεροειδών ορμονών και κυρίως της τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι το ισχυρότερο ανδρογόνο του πλάσματος του αίματος και η σύνθεσή της γίνεται στα κύτταρα Leydig. Tα επινεφρίδια εκκρίνουν και αυτά ανδρογόνα, κυρίως όμως πρόδρομες μορφές της τεστοστερόνης και σε ποσοστά 5- 10% της συνολικής ποσότητας της ορμόνης. Η ενδοορχική συγκέντρωση της ορμόνης είναι 50-100 φορές υψηλότερη από ότι στο αίμα.
Στους όρχεις ξεκινά η διαδικασία της σπερματογένεσης, δηλαδή ο σχηματισµός των σπερματοζωαρίων από άωρα γεννητικά κύτταρα µέσω ενός συνδυασμού µιτωτικών και µειωτικών διαιρέσεων. Στον άνδρα ο χρόνος ολοκλήρωσης της σπερματογένεσης διαρκεί 64 ημέρες. Αν υπολογιστεί ότι ο χρόνος διάβασης των σπερματοζωαρίων μέσα στην επιδιδυμίδα διαρκεί 2 µε 11 ημέρες, τότε ο συνολικός χρόνος για να σχηματισθεί το σπερματοζωάριο και να εμφανισθεί στο σπέρμα είναι περίπου 75 ημέρες.
