Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας που υπάρχει μόνο στους άνδρες, με σχήμα και μέγεθος κάστανου. Πήρε το όνομά του από τη θέση του, επειδή «προΐσταται», βρίσκεται δηλαδή μπροστά και κάτω από την ουροδόχο κύστη, περιβάλλοντας την αρχική μοίρα της ουρήθρας. Ο ρόλος του προστάτη είναι η παραγωγή ενός υγρού που αναμειγνύεται με το σπέρμα και εξασφαλίζει τη ζωτικότητα των σπερματοζωαρίων, βοηθώντας έτσι στην αναπαραγωγή και τη γονιμοποίηση. Παράγει επίσης και ένα σημαντικό ένζυμο, το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA, prostatic specific antigen), που βοηθά στη ρευστοποίηση του σπέρματος.
Ο προστάτης αποτελεί συχνά πηγή προβλημάτων στους άνδρες, αφού από τις νεότερες ηλικίες είναι ευάλωτος σε λοιμώξεις (προστατίτιδες), ενώ με την πάροδο της ηλικίας ξεκινάει και η καλοήθης υπερπλασία. Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άνδρες του δυτικού κόσμου και η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του οι άνδρες θα εμφανίσουν:
- 1 στους 2 συμπτώματα προστατίτιδας
- 1 στους 3 συμπτώματα καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη
- 1 στους 6 καρκίνο του προστάτη
Ο προστάτης αδένας είναι ένα αδενοµυώδες όργανο που βρίσκεται στην ελάσσονα πύελο, πίσω από την ηβική σύµφυση, µπροστά από τη λήκυθο του απευθυσµένου και κάτω από την ουροδόχο κύστη. Εμφανίζει κορυφή, βάση και τέσσερις επιφάνειες, πρόσθια, οπίσθια και δύο πλάγιες. Περιβάλλει κυκλοτερώς το τελικό τμήμα της ουρήθρας και εκτείνεται από το σπερματικό λοφίδιο, μέχρι τον αυχένα της ουροδόχου κύστης.
Προστάτης αδένας, διάκριση σε ζώνες κατά τον Mc Neal
Ο προστάτης αποτελείται από τις εξής ζώνες κατά τον Mc Neal:
- την περιφερική ζώνη, που αποτελεί την περιοχή ανάπτυξης του καρκίνου του προστάτη αλλά και των χρόνιων φλεγμονών. Φυσιολογικά είναι η μεγαλύτερη ζώνη, αποτελείται κατά 70% από αδενικό στοιχείο αλλά και από λείες μυικές ίνες.
- τη μεταβατική ζώνη που περιβάλει την ουρήθρα και αποτελεί την περιοχή της υπερπλασίας. Φυσιολογικά είναι το μικρότερο κομμάτι του αδένα (μόλις το 5%). Στη φάση όμως της υπερπλασίας αποτελεί το μεγαλύτερο που πιέζει και τα υπόλοιπα έτσι ώστε να ατροφήσουν.
- την κεντρική ζώνηπου οριοθετείται στη βάση του προστάτη και έρχεται σε σχέση με τους σπερματικούς πόρους. Βρίσκεται μεταξύ περιφερικής και μεταβατικής ζώνης και αποτελείται μόνο κατά 25% από αδενικό στοιχείο.
- το πρόσθιο ινομυωματώδες στρώμα που καλύπτει την πρόσθια επιφάνεια του προστάτη και στερείται πλήρως αδενικού στοιχείου.
Προστάτης αδένας
Ανατομία του αδένα
Αγγειώνεται από κλάδους της κάτω κυστικής, της µέσης και έσω αιµορροϊδικής, καθώς και της έσω αιδοιϊκής αρτηρίας. Οι κάτω κυστικές αρτηρίες εκφύονται από το πρόσθιο στέλεχος της έσω λαγόνιας αρτηρίας και διανέµουν κλάδους στον ουρητήρα, τις σπερµατοδόχους κύστεις, το σπερµατικό πόρο και τον προστάτη. Στον προστάτη εισέρχονται από τις πλάγιες επιφάνειες και ονοµάζονται προστατικές αρτηρίες. Οι φλέβες εκβάλουν στο πλέγµα του Santorini, που βρίσκεται στον ηβοπροστατικό χώρο. Σχηµατίζεται από την ένωση των φλεβών του πέους (εν τω βάθη ραχιαία φλέβα του πέους) και του προστάτη. Επίσης, µέρος του φλεβικού αίµατος αποχετεύεται µε την αιµορροϊδική φλέβα και µε ελεύθερες αναστοµώσεις (πλέγµα του Batson) προς τις φλέβες των λαγονίων οστών και των ιερών και οσφυϊκών σπονδύλων.
Η νεύρωση είναι πλούσια, αποτελούµενη από:
- συµπαθητικές νευρικές απολήξεις που προέρχονται από τα κάτω υπογάστρια και
- παρασυµπαθητικές που προέρχονται από τα πυελικά σπλαχνικά νεύρα (Ι2-Ι4).
Ο προστάτης περιβάλλεται από λεπτή ινώδη κάψα κάτω από την οποία υπάρχει παχιά στιβάδα από λείες µυϊκές ίνες. Από την εσωτερική επιφάνεια αυτής ξεκινούν ινοµυώδη διαφραγµάτια που χωρίζουν τον προστάτη σε 30-50 λόβια. Κάθε λόβιο περιλαµβάνει 30-50 σύνθετους σωληνοκυψελοειδείς αδένες που εκβάλλουν στην προστατική µοίρα της ουρήθρας µε πολλούς εκφορητικούς πόρους.
Το αδενικό στοιχείο αποτελείται από τα εξής είδη κυττάρων: τα εκκριτικά επιθηλιακά κύτταρα, τα βασικά κύτταρα, διάσπαρτα νευροενδοκρινή κύτταρα και µεταβατικό επιθήλιο. Τα εκκριτικά επιθηλιακά κύτταρα αποτελούν τον κύριο τύπο κυττάρων του προστάτη αδένα. Η ανάπτυξή τους εξαρτάται από τα ανδρογόνα και παράγουν το ειδικό προστατικό αντιγόνο.
