Έλεγχος Ανδρικής Γονιμότητας

Ο ρόλος του γιατρού, που παρακολουθεί το υπογόνιμο ζευγάρι, είναι κεντρικός, το κατευθύνει στις απαραίτητες μόνο εξετάσεις και του προσφέρει θεραπευτικές λύσεις σεβόμενος το χρόνο, τον κόπο και τα έξοδα που απαιτούνται. Παράλληλα οφείλει να υπενθυμίζει διαρκώς, στην επίπονη προσπάθεια απόκτησης ενός παιδιού, το μήνυμα αισιοδοξίας που στις μέρες μας πηγάζει από την επιστημονική γνώση και την πραγματικότητα: οι πιθανότητες ακολουθώντας τις σύγχρονες διαγνωστικές και θεραπευτικές ιατρικές μεθόδους είναι με το μέρος του ζευγαριού.

Ο αρχικός έλεγχος που πρέπει να κάνει ένας άνδρας στα πλαίσια διερεύνησης της γονιμότητας περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Λήψη ιατρικού ιστορικού
• Κλινική εξέταση
• Υπερηχογραφικός έλεγχος
• Εργαστηριακός έλεγχος
• Σπερμοδιάγραμμα

Ιστορικό

Η διερεύνηση της υπογονιμότητας στο εξωτερικό ιατρείο ξεκινά από μια λεπτομερή εξέταση του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς. Κατά τη λήψη του ιστορικού πρέπει να εξακριβώνεται, αν πρόκειται για μια πρωτογενή ή δευτερογενή ατεκνία του ζευγαριού, αν υπάρχει ιστορικό αποβολών, για τη διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων στην γεννητική περιοχή καθώς και η ύπαρξη παθολογικών ή ανδρολογικών προβλημάτων (νευρολογικές ασθένειες, χειρουργείο στη σπονδυλική στήλη, σακχαρώδης διαβήτης, ιστορικό επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων κ.α.). Επιπλέον πρέπει να ερωτάται η πιθανή έκθεση σε πηγές ακτινοβολίας ή άλλων τοξικών για τη σπερματογένεση παραγόντων, όπως η νικοτίνη και το αλκοόλ. Εκτός αυτών πρέπει να διερευνώνται διαταραχές στη στυτική λειτουργία ή στη libido του ασθενούς, ενώ πρέπει να συνίσταται αποφυγή φαρμακευτικών σκευασμάτων καθώς και λιπαντικών κατά τη σεξουαλική επαφή. Επίσης αναφορά πρέπει να γίνεται και στην πορεία της ήβης και της έφηβης ζωής του ασθενούς, στον έλεγχο του εμβολιασμού του, καθώς είναι γνωστή η αρνητική επίδραση ασθενειών της παιδικής ηλικίας, π.χ. ιός παρωτίτιδας στη φυσιολογική σπερματογένεση.

Ιστορικό υπογονιμότητας

• Διάρκεια
• Προηγηθείσες εγκυμοσύνες
• Προηγηθείσες θεραπείες
• Εκτίμηση του συντρόφου

Οικογενειακό ιστορικό

• Κυστική ίνωση
• Ανεπάρκεια του ανδρογονικού υποδοχέα
• Υπογόνιμοι συγγενείς πρώτου βαθμού

Αναπτυξιακό ιστορικό

• Συγγενείς ανωμαλίες του ουροποιογεννητικού συστήματος
• Έναρξη ήβης

Ιατρικό- χειρουργικό ιστορικό

• Συστηματικές νόσοι – θεραπεία
• Ορχεκτομή (καρκίνος, συστροφή)
• Οπισθοπεριτοναΐκές επεμβάσεις
• Επεμβάσεις στην πύελο, στη βουβωνική χώρα ή στο όσχεο
• Επέμβαση σε ουροδόχο κύστη - προστάτη

Λοιμώξεις

• Ειδικές (φυματίωση, σύφιλη, ευλογιά)
• Μη ειδικές (επιδιδυμίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα)

Σεξουαλικό ιστορικό

• Στυτική λειτουργία, εκσπερμάτιση
• Χρήση λιπαντικών κατά την επαφή
• Συχνότητα συνουσίας
• Ερωτικές πρακτικές

Φάρμακα – Συνήθεις – Επάγγελμα

• Φάρμακα (χημειοθεραπευτικά, αντιβιοτικά, κολχικίνη κ.α.)
• Ακτινοβολία
• Κάπνισμα
• Αλκοόλ
• Ναρκωτικά
• Θερμά λουτρά
• Επάγγελμα (επαφή με γοναδοτοξικές ουσίες, άγχος)

Κλινική εξέταση

Ξεκινάει από την επισκόπηση όπου αναζητούνται σημεία υπογοναδισμού όπως:

• γυναικομαστία
• πτωχή ανάπτυξη δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου
• σκελετικές δυσαναλογίες
• αφύσικη σωματική και μυϊκή διάπλαση

Κλινική εξέταση οσχέου

Περιλαμβάνει την εξέταση του οσχέου και των όρχεων. Είναι απαραίτητη προκειμένου να ελεγχθεί ο άνδρας για:

• κιρσοκήλη
• κρυψορχία
• έλλειψη τμημάτων ή όλων των σπερματικών πόρων ή των επιδιδυμίδων
• παρουσία κύστεων, φλεγμονών ή άλλων παθολογικών ευρημάτων

Εκτιμάται το μέγεθος και η σύσταση των όρχεων για αποκλεισμό βλάβης σπερματικού επιθηλίου, συγγενών συνδρόμων ή και κακοήθειας.

Μαλακός ή/και μικρός όρχις ίσως αποτελεί σημάδι διαταραχής της σπερματογένεσης.

Επιπλέον πραγματοποιείται έλεγχος του προστάτη και του πέους για τον αποκλεισμό ανωμαλιών (φίμωση, υποσπαδίας, συγγενής κάμψη). Στη συνέχεια γίνεται ένας πρώτος έλεγχος της αιμάτωσης του πέους και των άκρων, μέσω της ψηλάφησης της ραχιαίας του πέους αρτηρίας καθώς και των μηριαίων και έξω λαγόνιων αγγείων. Τέλος πραγματοποιείται μια συνολική εξέταση των νευρικών τενόντιων αντανακλαστικών, με έμφαση στο αντανακλαστικό του κρεμαστήρα και του βολβοσηραγγώδους αντανακλαστικού.

Υπερηχογραφικός έλεγχος

Με το υπερηχογράφημα οσχέου ελέγχεται η θέση, το μέγεθος και η μορφολογία των όρχεων και των επιδιδυμίδων, ενώ με το triplex ελέγχεται η ροή του αίματος στα αγγεία της περιοχής, με στόχο τη διάγνωση των διαφόρων παθολογικών καταστάσεων. Το έγχρωμο doppler υπερηχοτομογράφημα οσχέου μπορεί να αποκαλύψει κιρσοκήλη σε ποσοστό 30% των υπογόνιμων ανδρών. Όγκοι όρχεων ανευρίσκονται σε ποσοστό 0,5% και αποτιτανώσεις (μια δυνητικά προκαρκινική κατάσταση) σε 2-5%, ιδιαίτερα σε ασθενείς με ιστορικό κρυψορχίας.
Διορθικό υπερηχοτομογράφημα (TRUS) ενδείκνυται σε άνδρες με χαμηλό όγκο σπέρματος (< 1,5 ml), για τον έλεγχο απόφραξης του γεννητικού συστήματος.

Εργαστηριακός έλεγχος

Αποτελείται από τη διενέργεια ενός ορμονικού ελέγχου, όπου εξετάζεται ο πλήρης άξονας υποθαλάμου - υπόφυσης - όρχεις. Οι κυριότερες ορμόνες που πρέπει να διερευνηθούν είναι:

• Τεστοστερόνη
• Εκλυτική των γοναδοτροπινών ορμόνη (GnRH),
• FSH (Θυλακιοτρόπος ορμόνη)
• LH (Ωχρινοτρόπος ορμόνη)
• Προλακτίνη
• TSH (Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη)
• Οιστραδιόλη
• Κορτιζόλη

Ενδοκρινολογικές διαταραχές σε άρρενες με πρωτοπαθή υπογονιμότητα ανευρίσκονται σε λιγότερο από το 5% των ασθενών.

Σε ασθενείς με αζωοσπερμία ή ολιγοασθενοτερατοσπερμία (Ο.A.T.), είναι σημαντικός ο διαχωρισμός μεταξύ απόφραξης ή μη. Ένα κριτήριο με προγνωστική αξία για απόφραξη είναι η παρουσία φυσιολογικής FSH με φυσιολογικό όγκο όρχεων αμφοτερόπλευρα. Παρόλα αυτά, 29% των ανδρών με φυσιολογική FSH εμφανίζει διαταραχές σπερματογένεσης.

Λόγω του κερκίδειου ρυθμού και της διακυμάνσεως της ορμονικής παραγωγής η αιμοληψία πρέπει να διενεργείται το πρωί και ο ασθενής να είναι σε νηστική κατάσταση. Ο εργαστηριακός έλεγχος πρέπει απαραιτήτως να ολοκληρώνεται με τη διενέργεια ενός σπερμοδιαγράμματος, για τον ποσοτικό και ποιοτικό έλεγχο της σπερματογένεσης.

Σπερμοδιάγραμμα

Το σπερμοδιάγραμμα ή ανάλυση σπέρματος είναι μια βασική εξέταση για την εκτίμηση της γονιμότητας του άντρα, κατά την οποία ελέγχονται τα ποσοτικά (αριθμός σπερματοζωαρίων, όγκος σπέρματος) και ποιοτικά (μορφολογία, κινητικότητα σπερματοζωαρίων) χαρακτηριστικά του σπέρματος.

Κατακερματισμός DNA σπέρματος (DFI, DNA Fragmentation Index)

Η μέτρηση του κατακερματισμού του DNA των σπερματοζωαρίων αποτελεί μια νέα εξέταση για την εκτίμηση της ανδρικής υπογονιμότητας. Η δομική αλλοίωση στο DNA του σπέρματος (κατάτμηση DNA σπέρματος) δεν αντικατοπτρίζεται σε καμία από τις συμβατικές παραμέτρους του σπερμοδιαγράμματος (κινητικότητα, συγκέντρωση, μορφολογία). Χρησιμοποιείται στη διερεύνηση της ανδρικής γονιμότητας, καθώς και για τον έλεγχο επαναλαμβανόμενων αποτυχημένων προσπαθειών εξωσωματικής γονιμοποίησης, πρόωρων τοκετών και αποβολών.

Έλεγχος ανδρικής γονιμότητας