Προστατίτιδα

Αποτελεί τη συνηθέστερη ουρολογική διάγνωση σε άνδρες νεώτερους των 50 ετών και την τρίτη κατά σειρά, σε άνδρες άνω των 50 ετών, μετά την καλοήθη υπερπλασία και τον καρκίνο του προστάτη.
Με απλά λόγια, η προστατίτιδα είναι μια φλεγμονή του προστάτη αδένα, η οποία μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια.
Η διάγνωση της πάθησης είναι δύσκολη διότι τα συμπτώματα μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά από άνδρα σε άνδρα. Πολλά από τα συμπτώματα, όπως για παράδειγμα ο πόνος ή το κάψιμο στην ούρηση και η συχνουρία, μπορεί να είναι συμπτώματα κάποιας άλλης ασθένειας.
Όλες οι μορφές προστατίτιδας επηρεάζουν το σπέρμα και κατ' επέκταση τη γονιμότητα, γι' αυτό και ο νεαρός άνδρας θα πρέπει από την αναπαραγωγική ηλικία να εξετάζεται από ουρολόγο.

Περιγράφονται 4 τύποι προστατίτιδας:

• Οξεία μικροβιακή προστατίτιδα
• Χρόνια μικροβιακή προστατίτιδα
• Χρόνια μη μικροβιακή προστατιτίδα
• Ασυμπτωματική προστατίτιδα

Δοκιμασία Stamey-Meares

Για την ταξινόμηση των τύπων της προστατίτιδας είναι απαραίτητη η δοκιμασία Stamey-Meares.
Η μέθοδος περιλαμβάνει αρχικά τη συλλογή των πρώτων 5-10 ml ούρων (πρώτο δείγμα ούρων, VB1: Voided Bladder 1). Στη συνέχεια μετά την κένωση 100-200 ml ούρων, ο ασθενής συλλέγει άλλα 10 ml (δεύτερο δείγμα ούρων, VB2: Voided Bladder 2). Ακολουθεί μάλαξη του προστάτη και συλλογή του προστατικού υγρού (EPS: Expressed Prostatic Secretions) που εξέρχεται από την ουρήθρα (αν δεν εξέρχεται προστατικό υγρό ζητείται από τον ασθενή να ‘στίψει’ το πέος από τη βάση προς τη βάλανο). Τέλος, αμέσως μετά τη μάλαξη, ο ασθενής συλλέγει άλλα 10 ml ούρων (τρίτο δείγμα ούρων, VB3: Voided Bladder 3).
Όλα τα δείγματα αποστέλλονται για μικροσκοπική εξέταση και καλλιέργεια.

ΟΞΕΙΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

Η οξεία προστατίτιδα είναι η οξεία φλεγμονή του προστάτη που προκαλείται από μικρόβια (βακτηρίδια) και εμφανίζει κατά κανόνα υψηλό πυρετό και έντονα τοπικά και γενικά φαινόμενα. Προσβάλει συνήθως, αλλά όχι πάντα, νέους άνδρες.
Το πιο συνηθισμένο μικρόβιο είναι το κολοβακτηρίδιο (E. Coli), σπανιότερα άλλα εντεροβακτηρίδια (π.χ. εντεροβακτηρίδιο, κλεμπσιέλλα, πρωτέας κ.ά.) και ευκαιριακά η ψευδομονάδα.

Οι άνδρες που πάσχουν από βακτηριακή οξεία προστατίτιδα παρουσιάζουν:

• Έντονη ανάγκη για ούρηση
• Δυσκολία κατά την ούρηση (δυσουρία)
• Πλήρη αδυναμία για ούρηση (οξεία επίσχεση των ούρων)
• Πόνο κατά την ούρηση
• Συχνουρία
• Κάψιμο στην ουρήθρα κατά το τέλος της ούρησης

Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι αίσθημα πίεσης ή πόνου στο περίνεο, έντονη ανάγκη για αφόδευση και πόνο κατά την αφόδευση καθώς και πόνος κατά την εκσπερμάτωση.

Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία είναι πολύ σημαντική, τόσο για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, όσο και για την αποφυγή επιπλοκών (γενικευμένη σήψη, απόστημα).

Η διάγνωση της προστατίτιδας βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς, στην κλινική εξέταση και στις συμπληρωματικές εξετάσεις ούρων και αίματος.
Στην δακτυλική εξέταση ο προστάτης είναι αυξημένου μεγέθους, υπό τάση, επώδυνος, ζυμώδης και θερμός. Στις εργαστηριακές εξετάσεις ανευρίσκονται λευκοκυττάρωση, έντονη πυουρία και βακτηριουρία. Με την καλλιέργεια ούρων και προστατικού εκκρίματος μπορεί να απομονωθεί το ακριβές μικρόβιο και να προσδιορισθεί η ευαισθησία του στα διάφορα αντιβιοτικά (αντιβιόγραμμα).

Η έναρξη της θεραπείας με αντιβιοτική αγωγή σε υψηλές δόσεις πρέπει να είναι άμεση.

Η οξεία προστατίτιδα είναι δυνατόν να οδηγήσει σε εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο, λόγω ανάγκης χορήγησης ενδοφλέβιων υγρών και αντιβιοτικών.
Τα αντιβιοτικά που δίνουμε είναι από τα ισχυρότερα, συνήθως της οικογένειας των φλουοροκινολονών.
Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων μπορούν επίσης να χορηγηθούν αντιφλεγμονώδη φάρμακα, αναλγητικά, σπασμολυτικά καθώς και καθαρτικά.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση βασίζεται στην ενδοφλέβια χορήγηση μιας φθοριοκινολόνης ή στο συνδυασμό κεφαλοσπορίνης 2ης ή 3ης γενιάς και αμινογλυκοσίδης. Συνήθως ο πυρετός υποχωρεί σε 36-48 ώρες. Αφού υποχωρήσει ο πυρετός, χορηγούνται αντιβιοτικά (φθοριοκινολόνη ή κοτριμοξαζόλη) από το στόμα για συνολικά 2-4 εβδομάδες. Αν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν, τίθεται η υπόνοια αποστήματος του προστάτη. Η διάγνωση του αποστήματος γίνεται με την ψηλάφηση κλυδάζουσας μάζας στη δακτυλική εξέταση και επιβεβαιώνεται από το διορθικό υπερηχογράφημα και την αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

ΧΡΟΝΙΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

Η χρόνια προστατίτιδα μπορεί να προκληθεί από διάφορα μικρόβια και εμφανίζει ηπιότερα και πολλές φορές ακαθόριστα συμπτώματα.
Προέρχεται συνήθως από μία μη-πλήρως θεραπευμένη οξεία προστατίτιδα. Τα μικρόβια εισέρχονται στον προστάτη διαμέσου των αδενικών πόρων από παλινδρόμηση μολυσμένων ούρων.

Η κλινική εικόνα της χρόνιας μικροβιακής προστατίτιδας είναι συνήθως άτυπη και μη ειδική.
Οι ασθενείς αναφέρουν συμπτώματα ερεθιστικού τύπου (συχνουρία, νυχτουρία και έπειξη για ούρηση), αλλά και αποφρακτικού τύπου (δυσουρικά ενοχλήματα). Μπορεί να αναφέρουν επίσης βύθιο πόνο στους όρχεις, στις βουβωνικές χώρες, στο περίνεο και την οσφυϊκή χώρα, καθώς και πρόωρη εκσπερμάτιση ή πόνο κατά την εκσπερμάτιση και αιμοσπερμία.
Η διάγνωση τίθεται με βάση τη δοκιμασία Stamey-Meares.
Δεν υπάρχουν ειδικά διαγνωστικά ευρήματα της χρόνιας προστατίτιδας από τη δακτυλική εξέταση του προστάτη ή από άλλες διαγνωστικές εξετάσεις.
Η φυσική ιστορία της νόσου χαρακτηρίζεται από υφέσεις και εξάρσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η αντιμετώπιση της χρόνιας προστατίτιδας απαιτεί τη χορήγηση αντιμικροβιακών φαρμάκων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ελάχιστα φάρμακα μπορούν να διέλθουν από την κυτταρική μεμβράνη των επιθηλιακών κυττάρων του προστάτη στη χρόνια φλεγμονή. Τα αντιβιοτικά αυτά είναι οι φθοριοκινολόνες και η κοτριμοξαζόλη. Όταν υπάρχουν υπόνοιες ή ενδείξεις συμμετοχής άτυπων ουροπαθογόνων (χλαμύδια, ουρεόπλασμα, μυκόπλασμα) μπορούν να χορηγηθούν τετρακυκλίνες (δοξυκυκλίνη) ή κάποια από τις νεότερες μακρολίδες (ροξιθρομυκίνη ή αζιθρομυκίνη).
Το κυριότερο πρόβλημα είναι η υποτροπή της νόσου σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη διακοπή της θεραπευτικής αγωγής.
Η διουρηθρική αφαίρεση του προστάτη μπορεί να αποτελέσει θεραπευτική λύση σε αυστηρά επιλεγμένους ασθενείς με αποτυχία κάθε θεραπευτικής προσπάθειας και κυρίως όταν υπάρχουν επιμολυσμένοι προστατικοί λίθοι.

ΧΡΟΝΙΑ ΜΗ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

Η αιτιοπαθογένεια της χρόνιας μη μικροβιακής προστατίτιδας ή φλεγμονώδους σύνδρομο χρόνιου πυελικού άλγους είναι άγνωστη.
Η κλινική εικόνα είναι ακριβώς ανάλογη της χρόνιας μικροβιακής προστατίτιδας και η διάγνωση γίνεται με τη δοκιμασία Stamey-Meares. Υπολογίζεται ότι είναι 8 φορές συχνότερη της χρόνιας μικροβιακής προστατίτιδας.
Θεραπευτικά, προτείνεται η χορήγηση αντιβιοτικών για 6 εβδομάδες. Η χορήγηση τους μπορεί να παραταθεί για άλλες 6 εβδομάδες αν ο ασθενής ανταποκριθεί στη θεραπευτική αγωγή. Τα αντιβιοτικά εκλογής είναι τα ίδια με τη χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα. Επιπλέον όμως απαιτείται η χορήγηση αντιβιοτικών και για τα άτυπα ουροπαθογόνα.
Αν ο ασθενής δεν ανταποκριθεί, ακολουθεί η χορήγηση α1-αδρενεργικών αναστολέων κυρίως σε ασθενείς με συμπτώματα απόφραξης.
Σε περίπτωση απουσίας ανταπόκρισης μπορούν να χορηγηθούν διάφορα φυτικά εκχυλίσματα λόγω της πιθανής αντιφλεγμονώδους δράσης τους.
Συχνά στα πλαίσια της θεραπείας χρησιμοποιούνται οι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης τύπου 5 (PDE5 inhibitors), που βοηθούν στην καλύτερη αιμάτωση του προστάτη με αποτέλεσμα την ταχύτερη θεραπεία της φλεγμονής.

ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΉ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

Ο όρος αυτός προτάθηκε τελευταία για να καλύψει τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες ανευρίσκονται ενδείξεις φλεγμονής στη δοκιμασία Meares-Stamey, σε βιοψία προστάτη ή στο σπέρμα, χωρίς όμως ο ασθενής να αναφέρει κάποια συμπτώματα. Δεν απαιτείται κάποια θεραπευτική αντιμετώπιση.