Υποτροπιάζουσα ουρολιθίαση

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο και πότε χρειάζεται μεταβολικός έλεγχος;

Στις δυτικές χώρες υπολογίζεται ότι 1 στους 8 ανθρώπους θα εμφανίσει ένα τουλάχιστον επεισόδιο λιθίασης κατά τη διάρκεια της ζωής του. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι η πιθανότητα σχηματισμού νέου λίθου ένα χρόνο μετά το αρχικό επεισόδιο νεφρολιθίασης φθάνει το 10%, με το ποσοστό υποτροπής να ανέρχεται στο 30-40% για τα επόμενα 5 χρόνια και στο 50-60% στη δεκαετία.

Η νεφρολιθίαση αποτελεί μια πολυπαραγοντική διαταραχή. Η συχνότητα εμφάνισής της εξαρτάται από το φύλο, την ηλικία, την κληρονομικότητα, τη φυλή, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, τις κλιματολογικές συνθήκες κ.ά. Ωστόσο, σημαντικό ρόλο στην εμφάνισή της κατέχει η λήψη υγρών και η διαιτητική αγωγή που ακολουθεί το κάθε άτομο, το οποίο νοσεί ή έχει προδιάθεση στην εμφάνιση νεφρολιθίασης. 

Πότε χρειάζεται να γίνει διερεύνηση της νεφρολιθίασης;

• Όλοι οι λίθοι ουρικού οξέος και κυστίνης
• Συχνά υποτροπιάζοντες λίθοι ασβεστίου
• Πολλαπλοί λίθοι ασβεστίου
• Ασθενείς με δυσκολίες στη θεραπεία (παχυσαρκία, ανατομικές δυσμορφίες)
• Παιδιά
• Μονήρης νεφρός
• Ασθενείς με νεφρασβέστωση ή οστική νόσο
• Ασθενείς με νόσους του γαστρεντερικού συστήματος (νόσος Crohn, ελκώδης κολίτιδα)

 

Εκτίμηση των λιθιασικών ασθενών

Η υποτροπιάζουσα λιθίαση σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα καταστροφής του νεφρικού παρεγχύματος λόγω:

• της απόφραξης
• των επεμβάσεων για την απομάκρυνση των λίθων
• των συνοδών λοιμώξεων

Η προληπτική θεραπεία ελαττώνει τα ποσοστά υποτροπών σημαντικά και γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να αξιολογούνται οι ασθενείς για προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση της νόσου, ώστε να δοθεί η καλύτερη θεραπεία.

Κάθε λίθος θα πρέπει να αναλύεται !!!

Απεικόνιση ειδικά με αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό μπορεί να δώσει πληροφορίες τόσο για το μέγεθος και τον αριθμό όσο και για το σημείο των τυχόν υπολοίπων λίθων στο νεφρό. Ένας ασθενής με αρκετούς λίθους στο νεφρό κατά την απεικόνιση θεωρείται ότι έχει υποτροπιάζοντα επεισόδια λιθίασης. Η απεικόνιση μας επιτρέπει να κρίνουμε την αποτελεσματικότητα της θεραπείας είτε με την μη εμφάνιση νέων λίθων είτε με την αποτροπή της αύξησης του μεγέθους παλαιότερων.

Η απόφαση για να γίνει διεξοδική μελέτη του πρώτου επεισοδίου θα πρέπει να ληφθεί μεταξύ του θεράποντος αλλά και του ασθενή από κοινού, και η διεξοδικότητά της θα σχετίζεται με τον δυνητικό κίνδυνο για υποτροπή.

Ασθενείς υψηλού κινδύνου είναι αυτοί με:

• οικογενειακό ιστορικό
• νοσήματα του εντέρου (ειδικότερα αυτοί με χρόνια διαρροϊκά σύνδρομα και δυσαπορρόφηση)
• παθολογικά οστικά κατάγματα
• οστεοπόρωση
• λοίμωξη του ουροποιητικού
• ουρική αρθρίτιδα

Όλα τα παιδιά με λιθίαση θα πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη μεταβολικό έλεγχο, γιατί έχει φανεί ότι έχουν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση μεταβολικής διαταραχής.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι σε ασθενείς με ένα μόνο επεισόδιο λιθίασης ασβεστίου ή σε αγνώστου τύπου λιθίαση θα πρέπει να γίνεται αρχική αξιολόγηση για να αποκλειστούν συστηματικές παθήσεις όπως:

• Υπερπαραθυρεοειδισμός
• Νεφροσωληναριακή οξέωση
• Υπεροξαλουρία

Στην περίπτωση που επιλεγεί να γίνει μεταβολικός έλεγχος, αυτός μπορεί να έχει συνοπτική μορφή περιλαμβάνοντας τα ακόλουθα:

• ιστορικό του ασθενούς (φάρμακα, διαιτητικές συνήθειες, πρόσληψη υγρών)
• εξετάσεις αίματος (κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, διττανθρακικά, ουρία, κρεατινίνη, παραθορμόνη , ουρικό οξύ, CRP)
• ανάλυση ούρων (pΗ, νιτρώδη, μικροοργανισμούς)
• ακτινογραφία ΝΟΚ

Τα ούρα επίσης θα πρέπει να εξετάζονται για την ύπαρξη κρυστάλλων που μπορεί να μας δώσουν εικόνα για την σύσταση των λίθων. 

Πρόληψη των υποτροπών της λιθίασης

Ορισμένοι ασθενείς που έχουν παρουσιάσει λίθους στο νεφρό ή τον ουρητήρα, μπορεί να παρουσιάσουν λίθους και στο μέλλον. Μετά την αποβολή ή την αφαίρεση του λίθου, ο γιατρός σας θα καθορίσει αν έχετε υψηλό κίνδυνο να υποτροπιάσετε. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ανάλυση του λίθου. Επιπλέον, ο γιατρός σας θα συνεκτιμήσει τα αποτελέσματα των εξετάσεων αίματος και ούρων, που είχαν γίνει πριν από την θεραπεία.

Αν ο κίνδυνος υποτροπής σας είναι χαμηλός, γενικές αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι αρκετές για να μειωθεί ο κίνδυνος σχηματισμού νέου λίθου.

Οι παρακάτω συμβουλές αφορούν ενηλίκους.

Λήψη άφθονων υγρών

• Βεβαιωθείτε ότι κάθε μέρα πίνετε 2,5 έως 3 λίτρα
• Πίνετε υγρά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας
• Επιλέξτε υγρά με ουδέτερο pH, όπως νερό ή γάλα
• Ελέγχετε την ποσότητα των ούρων σας. Θα πρέπει να είναι 2 έως 2.5 λίτρα κάθε μέρα
• Παρατηρείτε το χρώμα των ούρων σας: θα πρέπει να είναι ανοιχτόχρωμα
• Πίνετε ακόμα περισσότερο αν ζείτε σε ζεστό κλίμα ή κάνετε πολλή φυσική άσκηση. Αυτό θα σας βοηθήσει να εξισορροπήσετε την απώλεια υγρών.

Προσαρμόστε τη διατροφή σας

Ανάλογα με την περίπτωση σας, ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει προσαρμογή της διατροφής σας. Είναι σημαντικό να συζητήστε το θέμα αυτό με το γιατρό σας πρώτα.

• Έχετε μια ισορροπημένη και ποικίλη διατροφή
• Τρώτε πολλά λαχανικά, φυτικές ίνες και φρούτα (κυρίως εσπεριδοειδή)
• Προσπαθήστε να τρώτε περισσότερες τροφές με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά, όπως αυγά, φακές, άσπρο ρύζι, αποφλοιωμένα μήλα, σταφύλια, κουνουπίδι, κολοκύθι, κ.λπ.
• Βεβαιωθείτε ότι η διατροφή σας περιέχει επαρκή ποσότητα ασβεστίου (περίπου 1.000 χιλιοστόγραμμα ημερησίως). Ωστόσο, να είστε προσεκτικοί με τα συμπληρώματα ασβεστίου και να ζητάτε πάντα συμβουλές από το γιατρό ή τη νοσηλεύτρια
• Μειώστε την ποσότητα του αλατιού στη διατροφή σας (όχι περισσότερο από 3 έως 5 γραμμάρια την ημέρα)
• Μην τρώτε υπερβολικά μεγάλη ποσότητα ζωικών πρωτεϊνών, ιδίως κρέας από νεαρά ζώα. Αντ’ αυτού, καταναλώστε περισσότερες φυτικές πρωτεΐνες, όπως για παράδειγμα αβοκάντο, κουνουπίδι ή μπιζέλια
• Διατηρήστε ένα υγιές σωματικό βάρος (ο δείκτης μάζας σώματος πρέπει να είναι μεταξύ 18-25 kg/m2)

Υγιεινές συνήθειες

Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι πάντα μια καλή ιδέα.

• Προσπαθήστε να γυμνάζεστε δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα
• Αποφύγετε το άγχος

Μεταβολική εκτίμηση

Αν είστε άτομο με υψηλό κίνδυνο σχηματισμού περισσότερων λίθων, ο γιατρός σας θα σας υποβάλλει σε μεταβολικό έλεγχο. Αυτός περιλαμβάνει μια σειρά από εξετάσεις αίματος και ούρων, για να προσδιοριστεί ποια επιπρόσθετη θεραπεία μπορεί να χρειαστείτε. Ανάλογα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων, ενδέχεται να λάβετε κάποιο φάρμακο. Γενικά, τα φάρμακα αυτά έχουν μικρές ή καθόλου παρενέργειες. Επιπλέον, ίσως είναι χρήσιμο να υπάρξουν αλλαγές στον τρόπο ζωής σας.

Ο γιατρός θα συζητήσει μαζί σας την ιδιαιτερότητα της κατάστασης σας και τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές.