Οι 5 εχθροί του ανδρικού σπέρματος…

Το ανδρικό σπέρμα είναι ένα από τα πλέον ετερογενή βιολογικά υγρά. Η αξιολόγησή του με βάση τη μέτρηση συμβατικών παραμέτρων, όπως η συγκέντρωση, η κινητικότητα και η μορφολογία των σπερματοζωαρίων, υπόκειται σε μεγάλες διαφοροποιήσεις, οι οποίες σχετίζονται τόσο με ενδογενείς όσο και με εξωγενείς παράγοντες .

Η συστηματική μελέτη του ανδρικού σπέρματος κατά τις τελευταίες δεκαετίες σε διεθνή κλίμακα έχει οδηγήσει σε ένα ανησυχητικό συμπέρασμα: η ποιότητα των βασικών σπερματολογικών παραμέτρων παρουσιάζει φθίνουσα πορεία.

Στοιχεία που έχουν συλλεχθεί κατά την τελευταία τριακονταετία σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης και αφορούν σε υγιείς άνδρες αναπαραγωγικής ηλικίας και αποδεδειγμένης γονιμότητας, κατέδειξαν μέσα από σωστά σχεδιασμένες πληθυσμιακές μελέτες ότι:

• ο αριθμός των σπερματοζωαρίων,
• η κινητικότητα και
• η φυσιολογική μορφολογία του ανδρικού σπέρματος

μειώθηκαν σημαντικά.

Κάπνισμα – Αλκοόλ

Καθημερινές συνήθειες όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, ασκούν επιδράσεις στην αναπαραγωγική λειτουργία του άνδρα.

Παρά τις αντικαπνισματικές εκστρατείες που εφαρμόζονται διεθνώς το κάπνισμα αποτελεί μια συνήθεια αρκετά συχνή. Περίπου το 35% των ενηλίκων Ευρωπαίων ανδρών είναι καπνιστές. Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και υπογονιμότητας έχει περιγραφεί από συγκεντρωτικές μελέτες και αντικατοπρίζεται κυρίως από τη μείωση στη συγκέντρωση, κινητικότητα και μορφολογία των σπερματοζωαρίων κατά 13%, 10% και 3% αντίστοιχα. Εκτός από τις βασικές αυτές παραμέτρους το κάπνισμα προκαλεί μείωση του όγκου του σπέρματος, αλλά και κάποιων αντιοξειδωτικών συστατικών του σπερματικού υγρού π.χ. φυλλικού οξέος με αποτέλεσμα τη μείωση της γονιμοποιητικής ικανότητας.

Ο συνδυασμός του καπνίσματος με άλλες συνήθειες όπως η κατανάλωση αλκοόλ, εντείνει τα αρνητικά αποτελέσματα που προαναφέρθηκαν. Η αιθανόλη, συστατικό των αλκοολούχων ποτών, δρα γοναδοτοξικά, προκαλώντας διαταραχή στον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις πολυετούς υπερβολικής κατανάλωσης (αλκοολισμός) παρατηρείται μείωση της τεστοστερόνης μέσω μηχανισμού που σχετίζεται με:

• αυξημένο οξειδωτικό στρες που προσβάλλει τα κύτταρα Leydig και Sertoli
• διαταραχή του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης

Stress

Η ταχεία εκβιομηχάνιση, η ρύπανση του περιβάλλοντος, οι μεταβαλλόμενες συνθήκες ζωής και οι δυσμενείς εργασιακές συνθήκες έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση έντονου ψυχολογικού άγχους στο σύγχρονο άνθρωπο. Το stress ευθύνεται για πολλές σωματικές διαταραχές, που εκδηλώνονται με τη μορφή του σωματοποιημένου άγχους. Στον παράγοντα αυτόν τείνει να αποδοθεί και ένα μέρος των περιστατικών ανεξήγητης υπογονιμότητας, στα οποία δεν μπορεί να εντοπιστεί κάποια εμφανής παθολογική αιτία.

Σχετική επιστημονική έρευνα έδειξε ότι σε περίοδο ψυχολογικού άγχους η ποιότητα του σπέρματος των εξεταζόμενων ανδρών, όπως καταγράφηκε από:

• τη συγκέντρωση,
• το ποσοστό ταχείας προωθητικής κινητικότητας και
• το δείκτη κινητικότητας,

μειώθηκε κατά 50%. Η πτώση αυτή συσχετίστηκε με την παράλληλη αύξηση υπεροξειδωτικών ενζύμων και κατά συνέπεια με την αύξηση των ενεργών ριζών οξυγόνου στο σπέρμα.

Παρατεταμένη αποχή από σεξουαλική επαφή

Οι έντονοι ρυθμοί του σύγχρονου τρόπου ζωής, οι απαιτήσεις της καθημερινότητας σε χρόνο και ενέργεια και το ψυχολογικό άγχος οδηγούν συχνά σε αυξημένα διαστήματα αποχής από τη σεξουαλική επαφή. Ο χρόνος που μεσολαβεί ανάμεσα στις επαφές (συχνότητα εκσπερμάτισης) παίζει ρόλο στην ποιότητα του παραγόμενου σπέρματος. Διαστήματα αποχής μεγαλύτερα των 7 ημερών προκαλούν μία «γήρανση» στις ποιοτικές παραμέτρους του σπέρματος όπως η μορφολογία και η κινητικότητα. Επίσης οδηγούν στην αποθήκευση μεγαλύτερου όγκου και αριθμού σπερματοζωαρίων στο ανδρικό γεννητικό σύστημα. Η μακροχρόνια παραμονή των σπερματοζωαρίων στο γεννητικό σύστημα του άνδρα έχει συσχετιστεί αρνητικά με την κατάσταση του DNA του πυρήνα των σπερματοζωαρίων. Μεγάλα διαστήματα αποχής καταλήγουν στην παραγωγή σπέρματος με υψηλή περιεκτικότητα σε κατατμήσεις του σπερματικού DNA, με αρνητικές επιπτώσεις στη γονιμοποιητική ικανότητα αλλά και στην ποιότητα των παραγόμενων εμβρύων, ακόμα κι όταν επιτυγχάνεται γονιμοποίηση.

Χρήση αναβολικών ουσιών

Η χρήση ανδρογονικών αναβολικών στεροειδών προκαλεί σημαντική μείωση της ποιότητας του σπέρματος, όπως καταγράφηκε σε μελέτη αθλητών του body building. Ενδοκρινολογικές εξετάσεις (FSH,PRL) και παράμετροι του σπερμοδιαγράμματος επηρεάστηκαν δυσμενώς σε αθλητές που εξετάστηκαν. Σε ακραίες περιπτώσεις εντοπίστηκε ακόμα και αζωοσπερμία. Η διάρκεια της χρήσης των αναβολικών και η χρονική περίοδος που μεσολαβεί από την τελευταία λήψη των ουσιών έως την εξέταση των ληπτών επηρεάζει την εικόνα του σπέρματος.