Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μία σχετικά νέα νοσολογική οντότητα, η οποία στηρίζεται στην παρατήρηση ότι πολλοί παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση και δυσλιπιδαιμία, συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο.
Σήμερα το μεταβολικό σύνδρομο παρομοιάζεται με παγόβουνο, οι διαφορετικές κορυφές του οποίου είναι ο διαβήτης, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση κλπ. Είναι γνωστό, ότι η κορυφή του παγόβουνου αντιπροσωπεύει μόνο το 1/5 αυτού, ενώ η βάση του, που είναι βυθισμένη και δεν φαίνεται, τα υπόλοιπα 4/5. Και η βάση του παγόβουνου που ονομάζεται μεταβολικό σύνδρομο είναι η παχυσαρκία και κυρίως η παχυσαρκία κεντρικού τύπου.
Τα κριτήρια του μεταβολικού συνδρόμου κατά NCEP ΙΙΙ (3rd report of National Cholesterol Education Programme-USA), είναι:
- Περίμετρος μέσης >102 cm για άνδρες και >88 cm για γυναίκες
- Τριγλυκερίδια ≥150 mg/dl
- HDL <40 mg/dl για άνδρες και <50 mg/dl για γυναίκες
- Αρτηριακή πίεση, συστολική ≥130 ή διαστολική ≥85 mmHg
- Γλυκόζη πλάσματος νηστείας ≥ 110 mg/dl
Ορίζεται ότι έχει κάποιος μεταβολικό σύνδρομο, εάν εμφανίζει παθολογικές τιμές σε τρία ή περισσότερα από τα παραπάνω κριτήρια.
Παχυσαρκία
Η βασική διαταραχή στην οποία οφείλεται το μεταβολικό σύνδρομο είναι η ινσουλινοαντίσταση των ιστών και κυρίως των μυών, του ήπατος και του λιπώδους ιστού, δηλαδή η μειονεκτική δράση της ενδογενούς ινσουλίνης σε αυτά τα όργανα. Κύρια αιτία του φαινομένου αυτού είναι η παχυσαρκία και ιδιαίτερα η κεντρικού τύπου, δηλαδή η παχυσαρκία που χαρακτηρίζεται από σημαντική εναπόθεση λίπους στη κοιλιά και κυρίως ενδοκοιλιακά.
Η ινσουλίνη είναι μια από τις σημαντικότερες ορμόνες στο ανθρώπινο σώμα. Πέρα από τον γνωστό ρόλο της στην διατήρηση σταθερών επιπέδων σακχάρου στο αίμα μας, ρυθμίζει την παραγωγή ενέργειας, τις καύσεις του λίπους και έχει πλειάδα άλλων λειτουργειών. Στην πράξη όλο σχεδόν το ενδοκρινικό σύστημα ρυθμίζεται από την ινσουλίνη.
Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες του μεταβολικού συνδρόμου είναι:
- η κληρονομικότητα
- η αυξημένη διατροφική πρόσληψη θερμίδων και κυρίως αυτών που προέρχονται από τα κεκορεσμένα ζωικά λίπη
- η μειωμένη σωματική δραστηριότητα
- το χαμηλό βάρος γέννησης
- η αύξηση της ηλικίας
- το κάπνισμα
Το μεταβολικό σύνδρομο δεν παρουσιάζει συμπτώματα. Πολλά άτομα αγνοούν την ύπαρξή του και εντοπίζεται τυχαία μετά από αιματολογικές εξετάσεις, μέτρηση της περιμέτρου της μέσης τους και της αρτηριακής τους πίεσης. Ο γιατρός θα διαγνώσει το μεταβολικό σύνδρομο, βασιζόμενος στην παρουσία των παραπάνω διαταραχών (περίμετρος μέσης, υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα, υψηλά επίπεδα HDL, υψηλή αρτηριακή πίεση και υψηλά επίπεδα γλυκόζης αίματος νηστείας).
Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του μεταβολικού συνδρόμου είναι η διαιτητική αγωγή, ιδιαίτερα η μεσογειακή διατροφή, και η σωματική άσκηση. Η μείωση βάρους, ακόμα και σε ένα ποσοστό της τάξης του 7-10%, είναι ικανή να μειώσει το μεταβολικό σύνδρομο, αρκεί να γίνει αργά και σταθερά στο χρόνο.
Φάρμακα που αντιμετωπίζουν το διαβήτη, την υπέρταση, τη δυσλιπιδαιμία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση ξεχωριστά των κορυφών του παγόβουνου. Φάρμακα που βελτιώνουν την ινσουλινοαντίσταση είναι η μετφορμίνη και οι γλιταζόνες, που όμως έχουν έγκριση και χρησιμοποιούνται μόνο ως αντιδιαβητικά φάρμακα.
